Wiki Loves Earth στην εκπομπή ΣΕ ΔΙ@ΔΡΑΣΗ στο Πρώτο Πρόγραμμα

Η «άλλη» 21η Απριλίου – Η Μαραθώνια πορεία Ειρήνης της 21/4/1963 και ο Γρηγόρης Λαμπράκης

Αν η 21η Απριλίου έχει συνδυαστεί – και σωστά – με τη μαύρη επέτειο του πραξικοπήματος του 1967, λίγα χρόνια πριν το 1963 ήταν μια κορυφαία ημέρα για το κίνημα ειρήνης, αφού ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης, έσπασε την αστυνομοκρατία και πραγματοποίησε τη Μαραθώνια πορεία ειρήνης.

Αναδημοσιεύουμε από το βιβλίο «Εργατικές Ιστορίες – Συνεντεύξεις με πρωταγωνιστές του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα από το 1920 έωςτο 1967″ (εκδόσεις BUX, 1998, συγγραφέας Νάσος Μπράτσος, ISBN: 960-7939-00-X), τη συνέντευξη του Παντελή Γούτη, συνοδοιπόρου του Γρηγόρη Λαμπράκη, στη Μαραθώνια πορεία ειρήνης του 1963. Το βιβλίο έχει εξαντληθεί και σε όσα αντίτυπα ενδεχομένως έχουν απομείνει σε βιβλιοπωλεία, υπάρχει τυπογραφικό λάθος στην ημερομηνία της πορείας, αντί της σωστής ημερομηνίας που είναι 21/4/1963.

«Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΕΟΚΑ» ΤΟΥ ΓΡΙΒΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΩΝ.

 ΡΑΝΙΑ ΛΗΜΝΙΟΥ

Η Κύπρος αποτελούσε για τη Δύση σταυροδρόμι στη διακίνηση των πετρελαίων, ανάχωμα στην επέκταση του κομμουνισμού στην περιοχή και κέντρο ελέγχου των μηχανισμών καταστολής των απελευθερωτικών κινημάτων στη Μέση Ανατολή και την Αφρική"
Αυτή η στρατηγική, στενά συναρτημένη με την εδραίωση στο νησί του καπιταλισμού, που βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη, προδιέγραψε την τύχη της Κύπρου και την πορεία του κυπριακού ζητήματος μέχρι τις μέρες μας.
Ταυτόχρονα, όμως, αυτή η στρατηγική δεν μπορούσε να υλοποιηθεί παρά σε σχέση με δύο παράγοντες:
Ο πρώτος ήταν η δημιουργία ενός ισχυρού αντίβαρου προς το ΑΚΕΛ, το οποίο, μέχρι τα μέσα του Β Παγκόσμιου Πολέμου και λίγο μετά, ήταν η μόνη οργανωμένη πολιτική δύναμη στην Κύπρο και μάλιστα κυρίαρχη. Αυτόν το ρόλο της ανατροπής του συσχετισμού των πολιτικών δυνάμεων ανέλαβαν να παίξουν το πιο αντιδραστικό τμήμα της επίσημης κυπριακής εκκλησίας, το Κυπριακό Εθνικό Κόμμα (ΚΕΚ) και η ΕΟΚΑ.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η χρησιμοποίηση, ως μοχλού στα σχέδια κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού, της τουρκοκυπριακής μειονότητας, γεγονός που προϋπέθετε την εφαρμογή της πολιτικής του "διαίρει και βασίλευε", δηλαδή την προετοιμασία και οργάνωση της σύγκρουσης των δύο κοινοτήτων της Κύπρου, που μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940 ζούσαν αδελφωμένες.

«Εμφύλια Πάθη»: Μια (όχι τόσο) νέα αφήγηση για τη δεκαετία του 1940

Για το βιβλίο των Στ. Καλύβα-Ν. Μαραντζίδη

του Πολυμέρη Βόγλη

Άμαχοι στην ύπαιθρο, 1947 (Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, από τον τόμο του Μ. Κατσίγερα «Ελλάδας 20ός αιώνας» εκδ. Ποταμός)

O Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, που για δεκαετίες αποτελούσε θέμα-ταμπού, βρίσκεται, εδώ και αρκετά χρόνια στο επίκεντρο της επιστημονικής αλλά και της ευρύτερης δημόσιας συζήτησης. Καμπή σε αυτήν τη στροφή στη μελέτη του Εμφυλίου αποτέλεσε το 1999, όταν διοργανώθηκαν μια σειρά συνέδρια με αφορμή τα πενήντα χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου. Αυτή η στροφή συνδυάστηκε με μια ιστοριογραφική διαμάχη που διεξήχθη και στη δημόσια σφαίρα με αποτέλεσμα την ανανέωση του γενικότερου ενδιαφέροντος για την επίμαχη δεκαετία. Όλα αυτά τα χρόνια εκδόθηκαν μια σειρά νέες μελέτες, έγινε ένα πλήθος συνεδρίων, ανοίχθηκαν νέα πεδία έρευνας και συζήτησης και πολλοί νέοι ερευνητές στράφηκαν στη μελέτη του Εμφυλίου. Όλα αυτά είναι αναμφίβολα καταρχήν θετικά, καθώς, εξαιτίας τους, σήμερα, τόσο ο Εμφύλιος όσο και γενικότερα η δεκαετία του 1940 αποτελούν μια από τις περισσότερο μελετημένες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Ένα ερώτημα, ωστόσο, που τίθεται είναι κατά πόσον ανανεώθηκε η οπτική μέσα από την οποία μελετάται η νέα περίοδος ή –για να το θέσω διαφορετικά– εάν τέθηκαν νέα και διαφορετικά ερωτήματα.

O τελευταίος πολιτικός λόγος του Άρη Βελουχιώτη

Toν Μάιο του 1945 είχαν συγκεντρωθεί αρκετοί καταδιωκόμενοι αγωνιστές του ΕΛΑΣ στο χωριό Μελισσουργοί κοντά στην Άρτα. Ήταν αγωνιστές από ολόκληρο τον νομό και έμεναν σε φιλικά σπίτια του χωριού, σε ανθρώπους φίλους ή μέλη του ΕΑΜ. 

Εκείνες τις ημέρες έφθασε στο χωριό ο Βαγγέλης Γκονέζος, δάσκαλος και αξιωματικός του ΕΛΑΣ κρατώντας μπερέτα και αυτόματο. Η παρουσία του προκάλεσε εντύπωση αφού σχεδόν όλος ο οπλισμός του ΕΛΑΣ είχε παραδοθεί με τη συνθήκη της Βάρκιζας. Ο Γκονέζος φορούσε σύμφωνα με μαρτυρίες δίκοχο με το σήμα "ΕΛΑΣ Ν.", δηλαδή Νέος ΕΛΑΣ. Ο Γκονέζος πήρε επαφή από το ΚΚΕ και το ΕΑΜ και ανακοίνωσε ότι σε λίγες ημέρες στο χωριό θα έρχονταν ο Άρης Βελουχιώτης και τμήμα του. 

Ο ερχομός του Γκονέζου, στενού συντρόφου και προσωπικού φίλου του Άρη άνοιξε ένα μεγάλο κύκλο συζητήσεων. Τα πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη του χωριού αποφάσισαν να αποφεύγονται οι πολλές συζητήσεις μαζί του. Υπήρχε έντονος φόβος ρήγματος ανάμεσα στους διωκόμενους αγωνιστές και την ομάδα του Άρη και κίνδυνος διαρροής αγωνιστών στο τμήμα του. Οι ανησυχίες των στελεχών αυτών δεν ήταν αβάσιμες ούτε στηρίζονταν σε κάποια προσωπική αντιπάθεια. Πριν μερικές ημέρες, στην Άρτα και τα Γιάννενα είχαν κυκλοφορήσει προκηρύξεις που ανέγραφαν τις νέες θέσεις του Άρη και του "Νέου ΕΛΑΣ". 

Μερικές ημέρες μετά, παρατηρήθηκε από την πλατεία του χωριού, ένα μικρό στρατιωτικό τμήμα να κατευθύνεται προς τους Μελισουργούς. Έρχονταν από την κορυφή "Σταυρός" που έχει υψόμετρο 2000μ. περίπου. Αστραπιαία διαδόθηκε ο ερχομός του Άρη σε όλο το χωριό. 

Αμέσως οι τοπικές οργανώσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ συνεδρίασαν και αποφάσισαν να χωρίσουν τη δύναμη του τοπικού ΕΛΑΣ σε μικρές ομάδες και να πιάσουν θέσεις έξω από το χωριό. Ορίστηκαν και σύνδεσμοι. Ο διορισμένος πρόεδρος της κοινότητας έδωσε εντολή να ετοιμαστεί συσσίτιο για το τμήμα του Άρη. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, απομακρύνθηκαν αμέσως μόλις το τμήμα του Άρη μπήκε στο χωριό. Οι διαθέσεις του Άρη δεν είχαν εκδηλωθεί ακόμα προς τους αγωνιστές που τυπικά τηρούσαν τη συνθήκη της Βάρκιζας. Στη στάση τους αυτή ασφαλώς συνέβαλλε και το κλίμα τρομοκρατίας που οι Ζερβικοί και παρακρατικοί είχαν καλλιεργήσει στην ύπαιθρο.

Το πρωί της επομένης ημέρας ο τοπικός ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ πληροφορήθηκαν την πρόθεση του Άρη να έρθει σε επαφή μαζί τους και να μιλήσει στην αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου. Ζήτησε να μην λείψει κανείς. Το γραφείο ΕΑΜ και αυτό του ΚΚΕ συμφώνησαν να πάνε στη συνάντηση και να ακούσουν τον Άρη παραθέτοντας τις θέσεις τους. 

Το σχολείο του χωριού ήταν ανώγειο. Στο ισόγειο είχε δύο μαγαζιά. Ο πρώτος όροφος αποτελούνταν από δύο συνεχόμενες αίθουσες διδασκαλίας και δύο ξεχωριστές μικρότερες. 

Ο Άρης κάθονταν σε μια από τις μικρές αίθουσες και παρακολουθούσε τους αγωνιστές του ΕΛΑΣ που έμπαιναν σε ομάδες στην αίθουσα διδασκαλίας. Στην είσοδο ήταν ο μαυροσκούφης Αχιλλέας με το αυτόματο στο χέρι, κουρεμένη γενειάδα και άρβυλα. Χαιρετούσε πολλούς από τους ΕΛΑΣίτες.  Έξω από το σχολείο βρίσκονταν μια ομάδα σε μέγεθος διμοιρίας με επικεφαλής τον Τζαβέλα, η οποία είχε αναλάβει τη φύλαξη του σχολείου.

Σε λίγο μπήκε στην αίθουσα ο Άρης και πήγε και στάθηκε όρθιος μπροστά στο τραπέζι και δίπλα από το σκαμνί που είχαν τοποθετηθεί νωρίτερα και ετοιμάστηκε να μιλήσει στους συγκεντρωμένους. Οι ακροατές είχαν καθίσει στα θρανία της αίθουσας. Κανείς δεν τον χειροκρότησε, δεν τον αποκάλεσε "καπετάνιο" ή  "αρχηγό", όπως ακριβώς είχε συμφωνηθεί στα όργανα πιο πριν.

Ο λόγος του Άρη και η συζήτηση που ακολούθησε κράτησε συνολικά 3 ώρες. Το υλικό της αντλούμε από το βιογραφικό βιβλίο του Γιαννάκου Μαστρογιάννη, που παραβρέθηκε στην ομιλία. Ο Άρης άρχισε ως εξής:

"Σύντροφοι και συναγωνιστές θα σας βάλω σκατζοχέρια στο κεφάλι για να σας τροχάνε το μυαλό, για να μην καταπίνετε αμάσητα όσα σας σερβίρουν. Οι κομμουνιστές ανήκουν σε τρεις κατηγορίες: Στην πρώτη είναι η ηγεσία του κόμματος, στη δεύτερη οι καιροσκόποι που ελίσσονται και πάνε καθώς τραβάει ο άνεμος και στην τρίτη είναι η μεγάλη μάζα των απλών μελών του κόμματος που εκτελούν τις εντολές της ηγεσίας χωρίς καμιά αντίρρηση."

Στη συνέχεια ανέπτυξε δια μακρόν το ιστορικό για τη δημιουργία του ΕΛΑΣ και των άλλων ΕΑΜικών οργανώσεων, τους σκληρούς αγώνες του μαχόμενου λαού. κατά των στρατευμάτων κατοχής και των ντόπιων συνεργατών τους, το άντρωμα του ΕΛΑΣ και τη μετατροπή του σε τακτικό στρατό με οπλισμό άρτιο που απόκτησε στα πεδία των μαχών με άξιους ηγέτες.

Ακολούθως εξέφρασε το παράπονο ότι από τις αρχές του 1944 και μάλιστα από τη συγκρότηση της ΠΕΕΑ, η κομματική ηγεσία που βρίσκονταν στα βουνά, δεν έτρεφε την πρότερη εκτίμηση προς το πρόσωπό του, τούτο δε είπε πως δεν το αντιλήφθηκε καθώς βρίσκονταν συνήθως μακριά από την έδρα του Γενικού Στρατηγείου, ως καπετάνιος του κλιμακίου αυτού και δεν έπαιρνε μέρος σε όλα τα όργανα αυτά που λάμβαναν κρίσιμες αποφάσεις για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων και το πολιτικό μέλλον του αγωνιζόμενου λαού. Στη συνέχεια, ο Άρης πέρασε στην συμφωνία του Λιβάνου και της Καζέρτας.

Είπε χαρακτηριστικά: "Δεν έπρεπε οι διαπραγματεύσεις να γίνουν στο Λίβανο, αλλά έπρεπε να γίνουν στα βουνά, στην έδρα της ΠΕΕΑ, γιατί τα στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ που θα λάμβαναν μέρος στις διαπραγματεύσεις, ήταν άνθρωποι που προέρχονταν από φυλακές και εξορίες και δεν είχαν τη διπλωματική ικανότητα για να αντιμετωπίσουν τους πράκτορες της Ιντελιτζενς Σέρβις και των άλλων πρακτόρων του μοναρχοφασισμού. Έπρεπε να καθίσουμε σε ημικύκλιο μπάγκο, όλοι μαζί και απέναντί μας να έχουμε όλους αυτούς τους κερατάδες και ρωτιόμασταν στο αυτί όλοι: "Τι λέτε σύντροφοι για αυτό που μας προτείνουν;" Έτσι θα παίρναμε σωστές αποφάσεις και δε θα φτάναμε στη συμφωνία του Λιβάνου, όπου αφού απομόνωσαν την αντιπροσωπεία μας οι Εγγλέζοι επέβαλαν τελικά τις απόψεις τους και ζημιώθηκε το λαϊκό μας κίνημα όσο ποτέ άλλοτε και μεταβληθήκαμε από δρώσα πλειοψηφία σε μειοψηφία. Ούτε θα υπογράφονταν η συμφωνία της Καζέρτας, τρισχειρότερη από αυτή του Λιβάνου, που αναγνώριζε αρχηγό του ΕΛΑΣ του Άγγλο στρατηγό Σκόμπυ, που οδήγησε τα πράγματα στο Δεκέμβρη."

Στη συνέχεια έκανε κριτική στην ηγεσία του ΚΚΕ για τη μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944. Την κατηγόρησε ότι δεν έπρεπε να συγκροτήσει την Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ, γιατί με την ενέργεια αυτή παραγνώρισε το Γενικό Στρατηγείο που είχε έτοιμα από καιρό ολοκληρωμένα σχέδια επιχειρήσεων που προέβλεπαν τη συνέχιση του αγώνα και μετά την εκκένωση της Αθήνας και του Πειραιά. Δεν έδωσε έγκαιρα την εντολή για τη διάλυση των τμημάτων του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο για να ελευθερωθούν έτσι μεγάλες και αξιόμαχες μονάδες του ΕΛΑΣ και να προστρέξουν με τον βαρύ τους οπλισμό την σκληρά δοκιμαζόμενη Αθήνα. Είπε επίσης ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ δεν τροφοδοτούσε τους μαχητές της Αθήνας καθημερινά στα ανακοινωθέντα της με νίκες και ηρωισμούς των μαχητών και του λαού για τη συγκράτηση και το ανέβασμα του ηθικού τους. Μόνο κατά αραιά διαστήματα το έκανε αυτό δίδοντας όλες τις νίκες και τα γεγονότα του διαστήματος αυτού, ενώ χρειάζονταν καθημερινά η ενημέρωση των μαχομένων με μια νίκη εδώ, μια εκεί, καθώς δεν έχουμε κάθε μέρα νίκες.

Ακόμα κατηγόρησε την ηγεσία της μαχόμενης Αθήνας γιατί δεν προέβλεψε έγκαιρα την περίπτωση εκκένωσης της Αθήνας και του Πειραιά, με αποτέλεσμα να αιφνιδιαστεί, να χαθεί πολύτιμο φωτογραφικό υλικό, στρατιωτικά υλικά τεράστιας αξίας, να συλληφθούν αιχμάλωτοι από τον εχθρό δοκιμασμένα στελέχη των οργανώσεων και μαχητές του ΕΛΑΣ, που θα προσέφεραν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους σε άλλες περιοχές της μαχόμενης Ελλάδας και καταλήξαμε μετά στην υποχώρηση και τη συνθηκολόγηση με την υπογραφή της Βάρκιζας.

"Εγώ", είπε "αντιτάχθηκα στην υπογραφή της συμφωνίας αυτής, αλλά πειθαρχώντας στην κομματική εντολή την υπέγραψα - επιτακτικά είχε ζητήσει ο Σκόμπυ και τη δική μου υπογραφή στη συμφωνία αυτή. Μετά παρέλευση ολίγου χρόνου η συντρόφισσα Χρύσα (εννοεί την Χρύσα Χατζηβασιλείου), μου έδωσε το χαρτί της σύνδεσής μου στο εξωτερικό και μου ευχήθηκε καλή αντάμωση. Ελευθερωμένος πια από τις δεσμεύσεις που είχα ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ και με τη δημιουργηθείσα νέα κατάσταση από την εφαρμογή των όρων της Βάρκιζας, αποφάσισα μαζί με άλλους κυνηγημένους αγωνιστές, να μεταβούμε στην Αλβανία."

"Μόλις πατήσαμε το ποδάρι μας εκεί, οι πρώτοι Αλβανοί υπεύθυνοι που συναντήσαμε μας αποκάλεσαν προδότες. Μας είπαν πως λουφάξαμε και προδώσαμε το λαϊκό κίνημα. Αυτό μας χτύπησε στα νεύρα και αποφασίσαμε να επιστρέψουμε στην Ελλάδα, να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, που διακόπηκε απότομα με την υπογραφή της Βάρκιζας. Ο "Νέος ΕΛΑΣ" που δημιουργείται τώρα θα εξαφανίσει τα Φρουραρχεία που στήνει η αντίδραση στα χωριά και τρομοκρατούν και βασανίζουν τον ΕΑΜικό κόσμο. Θα γυρίσω πάλι εδώ σε 20 μέρες από τη Ρούμελη με 1500- 2000 αντάρτες, θα διασχίσουμε μετά τη Μακεδονία, θα βρισκόμαστε στη Φλώρινα και θα τρέμει το Ταίναρο. Όλος ο κόσμος θα μας δέχεται, θα μας ακολουθήσει. Ελπίζω ότι και ο σύντροφος Νίκος (προφανώς ο Νίκος Ζαχαριάδης) θα εγκρίνει την ενέργειά μου." 

Έτσι τελείωσε τον λόγο του ο Άρης Βελουχιώτης και ακολούθησε η συζήτηση. Στη διάρκεια του λόγου του μερικοί από τους παρακαθήμενους αγωνιστές, όπως ο καπετάν Φάνης Τσάκας και άλλοι, έλεγαν σιγανά "καλά τα λέει, εκεί που φτάσανε τα πράγματα, έτσι πρέπει να γίνει." 

Μετά τον λόγο του Άρη πρώτος αναφέρεται ότι μίλησε ο Γιαννάκος Μαστρογιάννης. Είπε: " Εμείς εδώ είμαστε κατώτερα στελέχη του κόμματος και απλά μέλη, αρμόδιοι να απαντήσουν στα θέματα που θίξατε είναι τα ανώτερα στελέχη του κόμματος που υπεύθυνα χειρίστηκαν τα θέματα αυτά. Τώρα έρχεται και ο αρχηγός του κόμματος που και αυτός θα κρίνει και θα αποφασίσει, αν δε και αυτός δεν σας δικαιώσει, τότε να καταφύγετε σε ανώτερο Βαλκανικό έστω κομματικό ακτίφ. Αν και έχει βέβαια διαλυθεί η Τρίτη Διεθνής, αν δε και αυτό δεν σας δικαιώσει τότε πρέπει να παραδεχτείτε το λάθος και να συμμορφωθείτε με την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Περνάμε δύσκολες μέρες και δεν πρέπει να κάνει ο καθένας του κεφαλιού του. Πρέπει ακόμα να ξέρετε ότι αν εξουδετερώνετε ένα παρακρατικό φρουραρχείο, αυτοί σε αντίποινα θα εξουδετερώνουν 10-15 δικούς μας και ότι πρέπει να πάτε εκεί που σας όρισε το κόμμα και αν χρειαστεί τότε πάλι το κόμμα θα σας ξανακαλέσει να λάβετε μέρος στον αγώνα."

Ακολούθως έλαβε το λόγο ο οργανωτικός γραμματέας Ν. Βέτσης που ανέλυσε με λεπτομέρειες τις θέσεις του ΚΚΕ και του συνέστησε να συμμερισθεί τη δυσχερή θέση των αγωνιστών του λαϊκού κινήματος και να μην παρεμβάλει και αυτός πρόσθετες δυσχέρειες και τον κάλεσε να μεταβεί εκεί που του καθόρισε το κόμμα. 

Τέλος, ένας άλλος αγωνιστής του είπε: "Αν εξακολουθήσετε να δράτε αντικομματικά και αν το κόμμα διατάξει την διάλυσή σας, εμείς οι ίδιοι θα σας διαλύσουμε".

"Δηλαδή θα με χτυπήσετε;" ρώτησε τότε ο Άρης.

"Ναι, θα σε χτυπήσουμε", απάντησε ο αγωνιστής.

Έπεσε τότε σιωπή στο δωμάτιο. Ο Άρης Βελουχιώτης πήρε τέλος το λόγο με σπασμένη φωνή και είπε: "Θαυμάζω την ενότητα του ηρωικού Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ζήτω το αθάνατο ΚΚΕ. Γεια σας σύντροφοι." Ο Άρης αποχώρησε από την αίθουσα χωρίς να τον ακολουθήσει ούτε ένας από τους αγωνιστές των Μελισσουργών. Οι αγωνιστές αμέσως μαζεύτηκαν σε ομάδες και ξεκίνησαν να συζητούν τα ειπωθέντα. 

Οι αντάρτες του Άρη 90-95 εκ των οποίων 70-75 ήταν όλοι παλιοί αγωνιστές του ΕΛΑΣ, ετοιμάζονταν να φύγουν. Κατά τις 6 το απόγευμα ήρθε από το χωριό Πράμαντα το στέλεχος του ΕΑΜ Νικόλας Μάργαρης με 4-5 ΕΑΜίτες και παρακάλεσε τον Άρη να απελευθερώσει τους δύο συλληφθέντες συχωριανούς του, που κρατούνταν στο σχολείο των Μελισσουργών και είχαν συλληφθεί την περασμένη νύχτα από ομάδα του τμήματός του. 

Ο Μάργαρης δεν το κατάφερε. 

Σε λίγες ώρες, το τμήμα του Άρη μαζεύτηκε στην πλατεία του χωριού και έφυγε σε παράταξη ακολουθώντας το δρόμο από τον οποίο είχαν έλθει.

Αυτός ήταν ο τελευταίος πολιτικός λόγος του Άρη Βελουχιώτη σε επίσημη συγκέντρωση συναγωνιστών του. Δεκαπέντε ημέρες μετά θα σκοτωθεί στη δασωμένη τοποθεσία "Φάγκος" της Μεσούντας Άρτας από παρακρατικές συμμορίες.

Πηγή

Όταν η εθνοφυλακή «απελευθέρωνε» τη Σπάρτη από το... ΕΑΜ

Γράφει ο Κυριάκος Πετράκος

Λένε πως όποιος λαός λησμονεί την Ιστορία του τη βιώνει ξανά με οδυνηρό τρόπο. Επειδή τα τελευταία χρόνια συντελείται προσπάθεια να ξαναγραφτεί η Ιστορία των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του λαού μας στα μέτρα όσων απουσίαζαν ή τους υπονόμευσαν, είναι, νομίζω, ενδιαφέρον να θυμόμαστε και να θυμίζουμε τα πραγματικά γεγονότα.

Πολύς λόγος γίνεται για το ποιος έριξε «τον πρώτο λίθο» αυτού που ονομάστηκε αργότερα «εμφύλιος πόλεμος». Αδιάψευστος μάρτυρας είναι τα ντοκουμέντα της εποχής που δεν αφήνουν αμφιβολίες. Μερικά από αυτά παρουσιάζει σήμερα ο Εργατικός Αγώνας.

Είναι αποσπάσματα από τα «Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου» του ΓΕΣ (1^ος τόμος, σελίδες 427-440). Πρόκειται για τρία έγγραφα: 1) την Έκθεση του διοικητή του Τάγματος Εθνοφυλακής που –κατά τα λεγόμενά του- «απελευθέρωσε» τη Σπάρτη από το ΕΑΜ που τους… υποδεχόταν, 2) τη διαταγή που εξέδωσε ο ίδιος διοικητής του Τάγματος Εθνοφυλακής όπου απαγορεύει τις συγκεντρώσεις, τις αφισοκολλήσεις και την κυκλοφορία εντύπων του ΕΑΜ και 3) Υπόμνημα του διοικητή του ΕΛΑΣ Σπάρτης ο οποίος διαμαρτύρεται στην κυβέρνηση για τις «αυθαιρεσίες» της εθνοφυλακής. Και στα τρία έγγραφα φαίνονται ξεκάθαρα οι προθέσεις της κάθε πλευράς και οι ενέργειες της.

Τα γεγονότα που περιγράφονται δεν είναι μοναδικά. Συνέβαιναν σε κάθε γωνιά της χώρας. Είναι όμως ενδεικτικά γιατί προέρχονται από την πλευρά των αυτουργών, όχι των θυμάτων.

Δημοσιεύουμε τα κείμενα σε μονοτονικό, ωστόσο κρατήσαμε τη γλώσσα της εποχής ελπίζοντας πως δε θα δυσκολέψει ιδιαίτερα όσους δεν είναι εξοικειωμένοι μ’ αυτή.

Έγγραφο 1^ο:

ΕΚΘΕΣΙΣ

Γεγονότων κατά την περίοδο της απελευθερώσεως του Νομού Λακωνίας από τον Εαμοκομμουνισμόν

(1945)

Μετά την υπογραφήν της Συνθήκης Βαρκίζης διετάχθην όπως κινηθώ προς Σπάρτην επί κεφαλής διλοχίας του 164 Τάγματος Εθνοφυλακής.

Σκοπός ήτο η ανάληψις της Στρατιωτικής εξουσίας εις τον Νόμον Λακωνίας και η εγκατάστασις των υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως διορισθέντων Πολιτικών αρχών.

Το τμήμα μου εκινήθη δι’ αυτοκινήτων εξ Αθηνών προς Σπάρτην τεθέν υπό τας Δ/γάς Αγγλικής Ταξιαρχίας.

Εις Σπάρτην εισήλθομεν τας μεσημβρινάς ώρας όπου μας ανέμενον οι στρατολογηθέντες άνδρες της Πολιτοφυλακής του ΕΑΜ ως και η δύναμις του εκεί εδρεύοντος Συντ/τος του ΕΛΑΣ.

Η πόλις έπλεεν εις το ερυθρόν χρώμα και ο στρατολογηθείς εκείνος κόσμος μας υπεδέχετο κραυγάζων τα γνωστά εαμικά συνθήματα μεταξύ των οποίων επεκράτει το «Βάρκιζα - Κριμαία».

Φαίνεται πως είχε δοθή εντολή να ανέλθουν επί των αυτοκινήτων της φάλαγγος οι εις την είσοδον της πόλεως ευρισκόμενοι Κομμουνισταί και ούτω να διασχίσουν ομού με το Τάγμα την πόλιν.

Τούτο μόλις εγένετο αντιληπτόν παρά του υποφαινομένου εσταμάτησα την φάλαγγα και διέταξα όπως κατέλθουν οι αναρχικοί των αυτοκινήτων, συγχρόνως δε αντιληφθείς ότι ο μεγάλος δημόσιος δρόμος όστις διέσχιζε την πόλιν τον οποίον ήμην υποχρεωμένος να διανύσω, καθόσον επρόκειτο να καταυλισθώ εις το Γυμνάσιον το οποίον έκειτο εις το άλλο άκρον της πόλεως, είχε καταληφθή υπό του στρατολογηθέντος πλήθους με σκοπόν την κατάδειξιν της ισχύος του ΕΑΜ και την επιρροήν του επί του ηθικού των ανδρών του Τάγματος ότι εισέρχονται εις την πόλιν όπου άπαντες οι κάτοικοι είναι κομμουνισταί.

Προς ματαίωσιν των σκοπών τούτων διέταξα την αλλαγήν της πορείας της φάλαγγος και ούτω απέφυγα τας προετοιμασθείσας εκδηλώσεις.

Αργότερον επληροφορήθην ότι οι αρχηγοί των κομμουνιστών επί τη αγγελία ότι θα κατήρχετο εις την πόλιν της Σπάρτης Εθνικός Στρατός καμπάζοντες έλεγον ότι καινούργια όπλα μας στέλνουν και ότι θα ήτο το τρίτον Τάγμα που θα αφώπλιζαν.

Τέλος η φάλαγξ έφθασεν εις το άλλον άκρον της πόλεως, το Γυμνάσιον, όπου η οχλοβοή με τα κομμουνιστικά συνθήματα μας παρηκολούθει. Εκεί κατέφθασαν και οι αρχηγοί της Πολιτοφυλακής του ΕΛΑΣ του ΕΑΜ ως και διάφοραι αντιπροσωπείαι των κομμουνιστικών οργανώσεων (ΕΑΜ-ΑΚΕ-ΕΛΔ-ΚΚΕ-ΕΠΟΝ).

Ούτοι αφού φιλικώς μου ηυχήθησαν το «καλώς ώρισα» μου παρεπονέθησαν ότι απέφυγα την υποδοχήν του «λαού» και με προσεκάλεσαν καθώς και τους αξ/κούς μου εις λαϊκόν δείπνον που είχον προετοιμάσει προς τιμή μας.

Ηρνήθην προφασισθείς κόπωσιν και εμείναμεν σύμφωνοι όπως συναντηθώμεν την επομένην πρωίαν προς εφαρμογήν της Συνθήκης της Βαρκίζης.

Εντύπωσιν μου επροκάλεσεν το γεγονός ότι ουδείς Εθνικόφρων πολίτης ευρέθη να με πλησιάση αλλά και ότι όλαι αι οικίαι κατά την είσοδόν μου εις την πόλιν είχον κλειστά τα παραθυρόφυλλα και ουδείς ευρέθη εις εξώστην ή παράθυρον αλλά εις πολλάς οικίας διέκρινα ανθρώπους να κρυφοκυττάζουν από τα κλειστά παράθυρα.

Απέστειλα μετά την αναχώρησιν των αντιπροσωπειών του ΕΑΜ αναγνωρίσεις εις την πόλιν με σκοπόν την εξακρίβωσιν που ευρίσκονται και τι δυνάμεις φυλάσσουν:

1. Πολιτοφυλακήν
2. Τηλεγραφεία-Ταχυδρομεία
3. Noμαρχία-Δημαρχία
4. Φυλακάς και
5. Ποία άλλη στρατιωτική δύναμις του ΕΛΑΣ ευρίσκεται εις την πόλιν.

Κατόπιν των πληροφοριών ας περισυνέλεξα διέταξα την 11ην νυκτερινήν, οπότε το κομμουνιστικόν όργιον ευρίσκετο εις το ζενίθ, την κατάληψιν των ανωτέρω κτιρίων υπό του Τάγματος μου. Πράγματι κατελήφθησαν και εγκατεστάθησαν αι φρουραί του Τάγματός μου άνευ αντιστάσεως πλην μικράς εις την Δ/σιν της Πολιτοφυλακής και ισχυροτέρας εις τας φυλακάς όπου εκρατούντο 307 εθνικόφρονες πολίται εξ όλου του Νόμου. Οι φύλακές των κομμουνισταί μόλις αντελήφθησαν ότι θα έχαναν, την κυριότητά των, απεπειράθησαν να τους εκτελέσουν. Εις το τέλος της συρράξεως αυτής προσήλθεν Άγγλος Ταγ/χης Δ/ντής επί των πληροφοριών της Ταξιαρχίας (Ιντέλιντζενς Σέρβις) όστις μοί διεβίβασεν Δ/γήν του Ταξιάρχου του όπως αι φυλακαί κρατηθούν υπό του υποφαινομένου αλλ’ ουδείς εκ των κρατουμένων εξέλθη τούτων.

Μετά την επικράτησίν μου εις όλα τα σημεία εδέχθηκα τον Δ/ντήν της Πολιτοφυλακής Ι. Κότσιρα όστις μοι παρεπονέθη διά την βίαίαν κατάληψιν της πόλεως καθόσον ούτος ήτο διατεθειμένος να εφαρμόση την συμφωνία της Βαρκίζης. Του απήντησα ότι τούτο το έπραξα επειδή εκ πείρας γνωρίζω ότι οι κομμουνισταί δεν είναι ποτέ συνεπείς εις τας συμφωνίας ειμή μόνον όταν αύται επιβάλλονται βιαίως. Του εζήτησα εν συνεχεία όπως η παράδοσις των όπλων των γίνη μέχρι της πρωίας. Κατόπιν εξέδωκα τας εξής προκηρύξεις: 1) Απαγόρευσις «χρήσις- χωνίων». 2) Απαγόρευσις βαφής τοίχων διά συνθημάτων και 3) Όπως οι εισελθόντες εις Σπάρτην κατά την περίοδον της κατοχής και ανήκοντες εις ξένους Νομούς να ετοιμασθούν να απέλθουν της πόλεως μέχρι της μεσημβρίας διά μέσων άτινα θα τους εξησφάλιζα (επρόκειτο να επιστρέφουν τα αυτοκίνητα άτινα είχον μεταφέρει το Τάγμα) συγκεντρούμενοι προς τούτο εις τον προ της Πολιτοφυλακής χώρον.

Πράγματι ουδείς ετόλμησε να παραβή τας δύο πρώτας εντολάς μου εκτός μιάς περιπτώσεως χωνίου όστις επυροβολήθη υπό της πλησιεστέρας περιπόλου. Ομοίως μέχρι της μεσημβρίας ένα ανάμικτον από άνδρας και γυναίκες πλήθος, από πόσης πλευράς ύποπτον, συνεκεντρώθη εις τον ορισθέντα χώρον (το πλείστον ήτο εκ του συνοικισμού Κοκκινιάς - Πειραιώς). Τούτο κατά πλειοψηφίαν απετέλει την δύναμιν της Πολιτοφυλακής της Σπάρτης.

Αφού επεβιβάσθησαν της φάλαγγος των αυτοκινήτων διέταξα την έρευναν διά την τυχόν ανακάλυψιν όπλων. Κατά τον χρόνον της ερεύνης και την διαδικασίαν των συλλαμβανομένων οπλοφορούντων, ήρχισεν να συρρέη ολόκληρος ο πληθυσμός της Σπάρτης εις τα απέναντι πεζοδρόμια και τους πέριξ χώρους της πολιτοφυλακής και παρηκολούθει μετ’ εκπλήξεως τα γενόμενα ότε δε εδόθη το σύνθημα της εκκινήσεως της φάλαγγος εκείνο το σιωπών μέχρι της στιγμής εκείνης πλήθος εξέσπασεν εις διάτορας κραυγάς με κυριαρχούσαν φράσιν «Εξω χολέρα».

Έδιναν δε τοιαύτην εντύπωσιν με τας εκδηλώσεις των ώστε ενόμιζέ τις ότι οι άνθρωποι αυτοί εξήλθον εκ των τάφων, δεν εγνώριζον τι έπραττον, έτρεχον ενηγκαλίζοντο, εκραύγαζον .... και ως διά μαγείας ενεφανίσθη πλήρης μουσική εκ πνευστών οργάνων παιανίζουσα το εμβατήριον «Του αητού ο γυιός». Τότε απεσύρθην εις την Δημαρχίαν, ίνα αποφύγω τας εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης του πλήθους, αλλά τούτο εκύκλωσεν τούτην και συστήσαν διαφόρους επιτροπάς ίνα το εκπροσωπήσουν παρουσιάσθησαν εις τον υποφαινόμενον κρατώντας στεφάνους εκ δάφνης τους οποίους μου επρόσφεραν και μοι επέδωσαν διάφορα ψηφίσματα ευγνωμοσύνης και εζήτουν την αποφύλάκισιν των κρατουμένων.

Τας απογευματινάς ώρας αι λαϊκαί. αυθόρμηται αυταί εκδηλώσεις ηυξήθησαν με την άφιξιν των κατοίκων εκ των πέριξ χωρίων και εσυνεχίσθησαν οι εκδηλώσεις αυταί και τας επομένας ημέρας με την αυτήν έντασιν και με σύνθημα το όνομα του υποφαινομένου και κατάρας κατά του κομμουνισμού. Οι εκδηλώσεις αυταί αι οποίαι υπερέβησαν την ανθρώπινην αντοχήν δικαίως εχαρακτηρίσθησαν παρά των Ιατρών ότι επρόκειτο περί ομαδικού παραληρήματος.

Επειδή εις τας εκδηλώσεις αυτάς το καθολικόν αίτημα ήτο η αποφυλάκισις των κρατουμένων εξήτασα και επείσθην ότι ουδείς εκ των κρατουμένων εκείνων είχεν διά συγκεκριμένην αιτίαν κατηγορηθή αλλά απλώς κατά το κομμουνιστικόν σύστημα είχαν σχηματίσει δι’ ένα έκαστον εξ αυτών πλαστήν δικογραφίαν διά ψευδομαρτύρων. Επεσκέφθην τότε τον εγκατασταθέντα Νομάρχην, ονόματι Μπιστογιάννην, και του εζήτησα την βοήθειάν του διά την αποφυλάκισιν των κρατουμένων. Εκείνος ηρνήθη κατηγορηματικώς λέγων ότι η συνθήκη της Βάρκιζας όριζε ρητώς ότι οι κρατούμενοι παρά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ θεωρούνται ως δοσίλογοι και θα παραμείνουν όπως δικασθούν κανονικώς εφ’ όσον κατ’ αυτών είχε σχηματισθεί δικογραφία και είχεν απαγγελθή κατηγορία. Εις την συζήτησιν τάυτην παρίστατο άτομον όπερ συνώδευε συνεχώς τον Νομάρχην και ελέγετο Πέτρος Φικιώρης γνωστός εις τον Νομόν διά τα κομμουνιστικά του φρονήματα και αρχηγός κομμουνιστικής οικογενείας με δυο υιούς με πλουσίαν κομμουνιστικήν δράσιν. Μη γνωρίζων ποιοι σκοποί εκρύπτοντο εις τας αντιρρήσεις του και υποθέσας ότι ουτος θα εφοβείτο μάλλον τας ευθύνας μιας τοιαύτης πράξεως τον καθησύχασα ειπών εις αυτόν ότι «αν αποφασίσω να τους αποφυλακίσω ούτος δεν θα έχη ουδεμίαν ευθύνην, θα αναλάβω εγώ την ευθύνην της πράξεώς μου έναντι των προϊσταμένων μου». Το είδον να διαμαρτύρεται εντονώτατα και τον εγκατέλειψα. Δεν είχε παρέλθει ώρα από της συναντήσεώς μου εκείνης ότε με εκάλεσε ο Άγγλος Ταξίαρχος και μου εδήλωσε με κατηγορηματικόν και αυστηρόν τρόπον τα εξής: Έχω πληροφορίας ότι θέλετε να απελευθερώσητε τους κρατουμένους. Προσέξατε. Αν προβήτε εις την ενέργειαν αυτήν θα με εύρετε αντίθετον. Έχετε 300 Έλληνας και έχω εις την διάθεσίν μου 1000 Άγγλους. Όταν δε τον ηρώτησα τι εννοούσε με την φράσιν αυτήν μου απήντησεν: Ότι θα σας κτυπήσω διά των όπλων. Του απήντησα ότι θα έχω υπ’ όψιν την αναλογίαν των δυνάμεων αυτών αλλά εις ημάς τους Έλληνας η υπεροχή εις αριθμόν ουδέποτε μας συνεκίνησε. Ανεχώρησα μη δυνάμενος να εξηγήσω και τον τρόπον του έναντι του υποφαινομένου και την εχθρικήν στάσιν του έναντι των κρατουμένων.

Την επομένην εις μεγαλειώδη συγκέντρωσιν του Λαού της Λακωνίας ωμίλησεν από του εξώστου της Δημαρχίας ο Αγγλος Ταξίαρχος και ο υποφαινόμενος και αντελήφθην ότι ουδόλως ωχλήθη εκ των λόγων μου εις τον οποίον ωμίλησα περί του απουσιάζοντος τότε Βασιλέως Γεωργίου και υπεσχέθην ότι συντόμως θα απεφυλακίζοντο οι κρατούμενοι. Εν συνεχεία με εκάλεσέ και μου είπε ότι συνεκάλεσε συμβούλιον εις το οποίον θα συμμετείχε αυτός, ο Νομάρχης, ο Δήμαρχος και ο υποφαινόμενος προς εξέτασιν του ζητήματος των φυλακισμένων.

Πράγματι η σύσκεψις έγινε την επομένην εις την οποίαν λαβών τον λόγον είπον ότι όσοι ευρίσκονται εις τας φυλακάς είναι εκλεκτοί Έλληνες και ότι αι κατηγορίαι είναι πλασταί συνταχθείσαι παρά των κομμουνιστών διότι ήσαν εμπόδιον εις τα σχέδιά των και εζήτησα την άμεσον αποφυλάκισιν πάντων των κρατουμένων. Ο Νομάρχης Μπιστογιάννης απήντησεν ότι αυτό δύναται να γίνη διά ελαχίστους αφού εξετάσωμεν τους φακέλλους των και τας σχετικάς αιτήσεις των αι οποίαι πρέπει να υποβληθούν εις την Νομαρχίαν. Τότε εγερθείς ο Άγγλος Ταξίαρχος είπεν: Βλέπω με ευχαρίστησιν ότι μεταξύ του Νομάρχου και του Δ/του του Τάγματος υπάρχουν σημεία συνεννοήσεως και σας αφίνω να εξακουλουθήσετε την συζήτησιν και απευθυνόμενος προς εμέ μου λέγει: Θα σας στείλω τον αντιπρόσωπόν μου όπως μετ’ αυτού εξετάσετε τα στοιχεία των φυλακισμένων. Όταν απήλθεν απετάνθην εις τον Νομάρχην και του είπον. «Ώστε σεις εισηγήθητε εις τον Άγγλον Ταξίαρχον το ζήτημα των κρατουμένων και τηρεί την εχθρικήν στάσιν έναντι μου;», Μου απήντησε ότι δεν μπορούσε να με αφίση να παραβιάσω την συνθήκην της Βάρκιζας και κατέφυγε εις τον Άγγλον. Τότε του απήντησα ότι δεν θα με γνωρίζη καλώς και εις έντονον ύφος του Νομάρχου τι εννοώ με την φράσιν αυτήν του απήντησα ότι δεν μου λείπει η τόλμη να αποφυλακίσω αυτούς και εις την θέσιν των να βάλω άλλον. Τότε με ηπείλησε ότι θα τηλεγραφήση αμέσως του Πλαστήρα. Άφησα τότε την αίθουσαν και εξελθών αντίκρυσα ένα πλήθος το οποίον ανέμενεν και μόλις με αντελήφθη με ήρπασε εις τας χείρας και με ηρώτησε πού κατευθυνόμην. Εις τας φυλακάς απήντησα. Και τότε όλο εκείνο το πλήθος έχον τον υποφαινόμενον εις τας χείρας και προπορευομένης της μουσικής με θούρια κατηυθύνθη εις τας φυλακάς. Εκεί ανοίξας τας πύλας των φυλακών απηλευθέρωσα πάντας τους κρατουμένους. Και τότε συνέβη κάτι το συγκηνιτικόν και το απίστευτον, όλοι εκείνοι οι υποστάντες τόσα μαρτύρια από τους κομμουνιστάς και καταπονημένοι ήρωες αντί να κατευθυνθούν εις τας οικίας των κατηυθύνθησαν εις την Εκκλησίαν-Μητρόπολιν όπου αστραπιαίως προσήλθον όλοι οι κάτοικοι της πόλεως και εκεί γονατιστοί, χοραστατούντος του Μητροπολίτου Διονυσίου εδεήθησαν και ηυχαρίστησαν τον θεόν διά την σωτηρίαν των και διά την απαλλαγήν από το κομμουνιστικόν άγος της Πατρίδος των.

Εν τω μεταξύ έλαβον τα μέτρα μου διά τυχόν εχθρικήν εκδήλωσιν των Άγγλων.                             

Κατά το διάστημα της δοξολογίας με εζήτησεν Άγγλος Ταγματάρχης απεσταλμένος του Ταξιάρχου ίνα επισκεφθώμεν τας φυλακάς, του απήντησα ότι δεν υπάρχουν πλέον φυλακισμένοι. Έκτοτε ουδεμία ενέργεια των Άγγλων εξεδηλώθη διά το θέμα των φυλακισμένων.

Την επομένην εις παραταθέν δειπνον υπό του Δημάρχου Κουντουλάκου εις το οποίον είχε προσκληθή και ο Άγγλος Ταξίαρχος με επλησίασεν ούτος μετά το δείπνον και με ηρώτησε τι συνέβη με τους φυλακισμένους. Αφού του έδωσα ωρισμένες εξηγήσεις μου είπε ότι τον έβγαλα από μία δύσκολη θέσι και προσέθεσε, τι είναι ο Νομάρχης; Του απήντησα ότι διαθέτει γραφείον πληροφοριών και δύναται να αρυσθή τας πληροφορίας που θέλει.

Και ενώ εξηκολούθουν αι πανηγυρικαί εορταί διά την απελευθέρωσιν του Νομού Λακωνίας οι κομμουνισταί δεν έπαυσαν νά διαμαρτύρωνται διά δήθεν κακομεταχείρισίν των υπό της Εθνοφρουράς, φθάσαντες να θίγωνται διότι εις πατριωτικά άσματα υβρίζετο η βρωμερά φυλή των Βουλγάρων!!

Συνημμένους υποβάλλω εν αντιγράφω μέρος των αναφορών και επιστολών τούτων διά να φανή η τότε νοοτροπία των και η προετοιμαζόμενη νέα ανταρσία των.

Την αυτήν πανηγυρικήν και εορταστικήν όψιν συνήντησα και εις Γύθειον όπερ δεν υστέρησε εις πατριωτικάς εκδηλώσεις της Σπάρτης κατά την είσοδόν μου εις την πρωτεύουσαν της Μάνης. Εις όλον τον Νομόν δεν υπήρχεν διαφορά μεταξύ των αστικών κομμάτων. Πάντες ήσαν ηνωμένοι κατά των κομμουνιστών και οι Εθνικόφρονες απεκαλούντο Βασιλικοί διά να διακρίνωνται έναντι των ελάχιστων εναπομεινάντων κομμουνιστών. Φαίνεται όμως κατόπιν ενεργειών του Νομάρχου εξεδόθη Δ/γή του Υπουργείου Στρατιωτικών υπογεγραμμένη παρά του Υπουργού Σπαή Λ. δι’ ης διετασσόμην να απέλθω αμέσως της Σπάρτης και να παρουσιασθώ ενώπιον του Υπουργού Στρατιωτικών. Αφιχθείς εις Αθήνας και ανερχόμενος την οδόν Πανεπιστημίου ίνα μεταβώ εις τό Υπρυργείον Στρατιωτικών αντελήφθην ένα αυτοκίνητον να σταματά και να προσκαλούμαι εις αυτό. Πλησιάσας αντελήφθην μέσα εις το αυτοκίνητον τον τότε Υπουργόν Στρ/κών Σπαή με παρακαθήμενον τον Π. Φικιώρην και αμέσως με ύφος οργίλον μου λέγει ο κ. Σπαής. «Τα έκανες θάλασσα εις την Λακωνίαν». Του απήντησα ότι φαίνεται ότι έχει συμβούλους τους Κομμουνιστάς. Τότε αυτός μου λέγει ότι: «Για σας, πάς μη Βασιλικός είναι κομμουνιστής» Του απήντησα ότι εις την Λακωνίαν δεν υπάρχει άλλη κατάστασις ειμή οι Βασιλόφρονες και οι κομμουνισταί. Επειδή δε εν τω μεταξύ συνεκεντρώθη πλήθος περιέργων διέκοψε την συζήτησιν με την εντολήν να πάω να τον εύρω εις το Υπουργείον. Πράγματι ο κ. Σπαής εις νεάν συνάντησίν μας μου επανέλαβε τα ίδια συμπληρώσας ότι εζητωκραύγασα υπέρ του Βασιλέως ότι εξεφράσθην δυσμενώς κατά του Προέδρου της Κυβερνήσεως Πλαστήρα και ότι παρεβίασα την συνθήκην της Βαρκίζης απελευθερώσας τους κρατουμένους υπό του ΕΛΑΣ, και τέλος μου ανεκοίνωσεν ότι δεν θα μεταβώ εις Σπάρτην πλέον και ότι αι πράξεις μου εις Λακωνίαν θα είχον επιπτώσεις επί της σταδιοδρομίας μου.

Πράγματι αργότερον μοι επιβλήθησαν κυρώσεις αδικαιολόγητοι αρθείσαι αργότερον

                Τ.Υ.                                                                                  Γ. Α. ΚΟΥΡΟΥΚΛΗΣ

Συνημμένως υποβάλονται:

-Προκήρυξις Τάγματος Εθνοφυλακής

-Υπόμνημα Εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων

-Έγγραφον Επαρχιακής Επιτροπής Λακεδαίμονος ΕΑΜ

-Υπόμνημα ΕΑΜ - ΑΚΕ - ΕΛΔ - ΚΚΕ - ΕΠΟΝ προς Ελλ. Κυβέρν.- Πρεσβευτάς Συμμάχων κλπ.

-Αναφορά λοχ. Πεζ. Κανελλοπούλου Κ.(ΕΛΑΣ)

Έγγραφο 2^ο:

Τάγμα Εθνοφυλακής Σπάρτης

Έχοντες υπ’ όψει την ανάγκην της λήψεως μέτρων προς τήρησιν της ησυχίας και της τάξεως ως και τας σχετικάς περί τούτων διαταγάς και Συντακτικάς πράξεις της Κυβερνήσεως

Αποφασίζομεν

1. Απαγορεύονται αι δημόσιοι συγκεντρώσεις και συναθροίσεις εν παντί τόπω και χρόνω άνευ αδείας της Νομαρχίας εκδιδομένης κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων. Η αίτησις αύτη θα υποβάλλεται διά της Εθνοφυλακής Σπάρτης ήτις θα γνωματεύη περί του σκοπίμου ή μη της εκδόσεως της αδείας.
2. Απαγορεύεται η διά τηλεβοών (χωνίων) ανακοίνωσις ειδήσεων, πληροφοριών, συνθημάτων, προσκλήσεων, παρακλήσεων κλπ.
3. Απαγορεύεται η επί των τοίχων των οικιών, καταστημάτων και παντός εν γένει κτίσματος, πεζοδρομίων ή καταστρώματος των οδών, αναγραφή οιασδήποτε φύσεως πληροφοριών, ειδήσεων, συνθημάτων, συμβόλων ή άλλων παραστάσεων ως και  η επικόλλησις και εν γένει διανομή πινακίδων παντός είδους εντύπων και προκηρύξεων οιουδήποτε περιεχομένου.

Της ως άνω απαγορεύσεως εξαιρούνται αι νομίμως κυκλοφορούσαι εφημερίδες, περιοδικά ή άλλα έντυπα αι διανεμόμενοι διαφημίσεις των διαφόρων επιχειρήσεων και τα ειδοποιητήρια των θεατρικών παραστάσεων, εφ’ όσον πάντα ταύτα περιορίζονται εις την διαφήμισιν των προϊόντων ταύτης ή των θεατρικών παραστάσεων εν γένει και άτινα έντυπα και ειδοποιητήρια δύνανται να τοιχοκολλώνται εις τα υπό του Νόμου ή της Εθνοφυλακής καθοριζόμενα.

Οι παραβάται της παρούσης εισάγονται εις το Πλημμελειοδικείον κατά την διαδικασίαν του Νόμου της 22 Νοεμβρίου 1923 περί αμέσου εκδικάσεως πλημμελημάτων τινων επ’ αυτοφόρω και τιμωρούνται διά φυλακίσεως ενός έτους και χρηματικής ποινής από 500-10.000 δρχ δικαιουμένου του Δικαστηρίου να επιβάλη και εκτόπισιν μέχρις ενός έτους εις τόπον οριζόμενον διά της αποφάσεώς του.

Επί των κηρυχθέντων ενοχών δεν εφαρμόζονται αι περί αναστολής ή μετατροπής των καταγνωσθεισών ποινών διατάξεις των σχετικών νόμων.

Επίσης η τυχόν ασκηθείσα κατά της καταδικαστικής αποφάσεώς έφεσις ουδέποτε έχει αναστέλλουσαν δύναμιν ουδέ συγχωρείται η επί εγγυήσει απόλυσις του εκκαλέσαντος την κάτ’ αυτού εκδοθείσαν απόφασιν κατηγορουμένου.

Η παρούσα ισχύει από της ημέρας της δημοσιεύσεως δι’ επικολλήσεως εις τα κεντρικώτερα σημεία της πόλεως.

                                       Σπάρτη τη 6 Μαρτίου 1945

Ενεκρίθη αυθημερόν                                                    Ο Διοικητής

ο Νομάρχης Λακωνίας                                            ΓΕΩΡΓ. ΚΟΥΡΟΥΚΛΗΣ

                                                                                        Ταγ/χης Πυρ/κού

Έγγραφο 3^ο:

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Προς την

Ελληνική Κυβέρνηση, τους Πρεσβευτάς Αγγλίας, Αμερικής, Γαλλίας την Ρωσσική Στρατιωτική αποστολή, την Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, Νομαρχίαν Λακωνίας, τον Δ/την των εν Λακωνία Αγγλικών Στρατευμάτων και Δ/την 164 Τάγματος Εθνοφυλακής.

Εκ μέρους του Δημοκρατικού Κόσμου της Επαρχίας Λακεδαίμονος διαμαρτυρόμεθα εντονώτατα για την δημιουργηθείσα κατάσταση στο Νομό μας και ειδικώτερα στη Σπάρτη μετά την άφιξη του Τάγματος Εθνοφυλακής. Νέα περίοδος αφόρητης τρομοκρατίας, όμοιας και πολλές φορές χειρότερης από την περίοδο της Ιταλογερμανικής σκλαβιάς, ξέσπασε σε βάρος του Λαού και κάθε έννοια τάξης, ασφάλειας, δικαιοσύνης, ελευθερίας έλειψε. Ξυλοδαρμοί πολιτών, συλλήψεις άνερ λόγου αγωνιστών, σκανδαλώδικη συνεργασία των επισήμων αρχών με τους Κουϊσλιγκς, αντισυμμαχικές εκδηλώσεις, ανοιχτή φιλοβασιλική και φασιστική πολιτική των αξιωματικών της Εθνοφυλακής, απαγόρευση κυκλοφορίας Εαμικού τύπου, απροκάλυπτη καταπάτηση συμφωνιών Βάρκιζας-Γιάλτας. Αυτά είναι τα γνωρίσματα της εδώ κατάστασης.

Ειδικώτερον σας αναφέρουμε τα εξής γεγονότα, που είναι ασήμαντο μονάχα ποσοστό μιας ατέλειωτης σειράς ομοίων προς αυτά περιπτώσεων:

1. Την ίδια μέρα 4/3/45 της άφιξης εδώ του Τάγματος εξεδιώχθησαν βιαίως από τα γραφεία τους οι οργανώσεις του ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, ΕΑ, Αγροτικό κόμμα, Σύλλογος Θυμάτων, ενώ παράλληλα όργανα της Εθνοφυλακής επιδειχτικά παραβίασαν τα γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος και με λύσσα θρυμμάτισαν τις ταμπέλες τους. Έκτοτε όλα τα πιο πάνω γραφεία βρίσκονται στα χέρια της Εθνοφυλακής, η οποία αρνήθηκε να επιστρέψη και τα διάφορα υλικά και έγγραφα που βρέθηκαν στα γραφεία.
2. Στις 5.3.45, τη δεύτερη μέρα της άφιξής τους απέλυσαν 250 περίπου εγκληματίες, που είχαν συγκεντρωθή από ολόκληρη τη Λακωνία στις φυλακές της Σπάρτης, και κατηγορούνται για συνεργασία, με τον εχθρό και σωρεία άλλων εγκλημάτων στο διάστημά της κατοχής. Σε διαμαρτυρία Επιτροπών του Λαού ο Ταγ/χης Εθνοφυλακής κ. Κουρουκλής απάντησε ότι τούτο είναι αξίωση των Άγγλων.
3. Ενώ απολύονται οι ένοχοι 1000 και πλέον εγκλημάτων που διέπραξαν στο διάστημα της κατοχής στο Νομό μας, οι φυλακές δέχονται τίμιους αγωνιστές του Λαού, χωρίς εντάλματα της αρμοδίας Ανακριτικής ή Εισαγγελικής Αρχής. Ταυτόχρονα εμφανίζονται στους δρόμους και στην πλατεία της Σπάρτης κυκλοφορώντας επιδειχτικά και οι αρχιδήμιοι Λακωνίας αξιωματικοί των Ταγμάτων Ασφαλείας Καραδημητρόπουλος και Κατσαρέας εν στολή. Σημειώνουμε ότι ο Καραδημητρόπουλος έχει σκοτώσει με το ίδιο του το χέρι δεκάδες Λακώνων πατριωτών, τους οποίους συνελάμβανε κατά τις επιδρομές του στα χωριά του Νομού.
4. Τα όργανα της Εθνοφυλακής του Νομού δέρνουν αγωνιστές του Λαού και τραυματίες του ΕΛΑΣ με βάρβαρο τρόπο. Ενεργούν ενοχλητικές έρευνες σε πολλά σπίτια με χυδαία συμπεριφορά, μη παραλείποντες σε αυτές και πράξεις ληστείας. Συγκεκριμένα αφαίρεσαν από τη χήρα Παπαστάθη, της οποίας τον άνδρα σκότωσαν οι Γερμανοί, 23.000 δρχ. από το Γραφείο Θυμάτων 2 τενεκέδες λάδι, δηλ. συμπεριφορά όμοια με τη συμπεριφορά των Ταγμάτων Ασφαλείας.
5. Απαγόρευσαν να ψάλλωνται εθνικά αντάρτικά τραγούδια, όπως επίσης απαγόρευσαν την κυκλοφορίαν του Εαμίτικου και Κομμουνιστικού Τύπου.
6. Ο Διοικητής του Τάγματος Εθνοφυλακής κ. Κουρουκλής ομιλώντας από εξώστη σε συλλαλητήριο, το οποίο (οργάνωσαν φασιστικά και δοσίλογα στοιχεία, έκλεισε το λόγο του καλώντας το Λαό να ζητωκραυγάση υπέρ του Βασιλέως, ενώ σε Επιτροπές που παρουσιάστηκαν σ’ αυτόν για να διαμαρτυρηθούν για την τρομοκρατία που ασκούν τα όργανα τής Εθνοφυλακής και που θυμίζουν τετάρτη Αυγούστου, απάντησε ότι η τετάρτη Αυγούστου εξασφάλισε τάξη και ησυχία και θα πρέπει να επιζητούμε επαναφορά τέτοιου καθεστώτος. Επίσης στις Επιτροπές που παρουσιάσθηκαν τις υποδέχθηκε με τρόπο χλευαστικό.
7. Ο εγκληματίας αξιωματικός των ταγμάτων ασφαλείας Μενούτης εμφανίστηκε σε χθεσινό συλλαλητήριο με στολή αξιωματικού της Εθνοφυλακής με αυτόματο όπλο στέν, πυροβολώντας και φωνάζοντας «θάνατος στο Λαό λευτεριά στο φασισμό».
8. Αξ/κός της Εθνοφυλακής, έσκισε στο καφενείο Τράγκα, παρουσία μεγάλου αριθμού θαμώνων τις εικόνες των μεγάλων μας Συμμάχων Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν. Σε διαμαρτυρία του καταστηματάρχου για την ενέργεια του αυτή, που αποτελεί εκδήλωση αντισυμμαχική και έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα της συμφωνίας της Γιάλτας, ο αξ/κός αυτός απάντησε ότι δεν ξέρει τίποτε απ’ αυτά. Άλλο όργανο της Εθνοφυλακής έσκισε στο εστιατόριο του Βαχαβιώλου την εικόνα του Στάλιν. Σε χθεσινό συλλαλητήριο ολόκληρου του Νομού, που έγινε στη Σπάρτη, κυριαρχούσαν τα διασπαστικά του συμμαχικού αγώνα συνθήματα: «Κάτω η Σοβιετική Ένωση», «Κάτω ο Κόκκινος Στρατός» «Θάνατος στους Κουκουέδες» κλπ.

Επειδή τα πιο πάνω και γενικά η στάση των Αξ/κών και ανδρών της Εθνοφυλακής αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των συμφωνιών της Βάρκιζας ούτε της Κυβερνήσεως, διότι δεν έχω καμμιά εμπιστοσύνη διά των ειρμόν των ενεργειών της και των δικών σας. Εκτός δε τούτου και η Κυβέρνησις έχει παραβή τους όρους της συμφωνίας εάν υποθέσωμεν ότι αι πράξεις σας είναι ανεξάρτητοι των Διαταγών που έχετε λάβει απ’ αυτήν. Κατόπιν τούτου δεν είμαι διατεθειμένος να τεθώ υπό τας Διαταγάς της παρά μόνον όταν εφαρμόση πλήρως τους όρους της συμφωνίας.

Εκείνο δε που της καταρρίπτει το γόητρο στα μάτια του Ελληνικού Λαού και όλου του Κόσμου, είναι το ότι προσπαθεί να θέση σε πρώτη μοίρα τας πράξεις των Ταγματαλητών οι οποίοι ελάμβανον διαταγάς από τους Γερμανούς κατ’ ευθείαν και αι πράξεις των εστρέφοντο εναντίον ολοκλήρου του Ελλην. Λαού αδιακρίτως ιδεολογίας και παρίστανται αύται ως πράξεις εθνικαί ενώ αντιστρόφως καταδικάζονται αι πράξεις των ηρωικών μορφών του Εθν. Απελ. Αγώνα.

Η Διοίκησις του Τάγματος και εν συνεχεία η Κυβέρνηση καθώς και η εν Σπάρτη Αγγλική Διοίκησις των Τμημάτων φέρνει ακεραίαν την ευθύνην διά ότι θα συμβή σε περίπτωση που δεν θα εφαρμοσθούν οι όροι της Βάρκιζας, απόλυσις κρατουμένων, τρομοκρατία κλπ.

Είμαστε διατεθειμένοι να κάμωμεν και δεύτερον Εθν. απελ. αγώνα με όπλα δικά σας. Η δύναμίς μας είναι τρομερή και η θέλησή μας αλύγιστη.

Εκπροσωπεύω αυτήν την στιγμήν τη δύναμη του σκληρά δοκιμασθέντος Ελληνικού Λαού.

                                                                                                 Κ. Κανελλόπουλος

Κοινοποίησις:                                                                           Λοχαγός Πεζ.

Προς την εν Σπάρτη       

Αγγλικήν Διοίκησιν Β/Κ

Πηγή

Το αριστερό παρελθόν μιας επιφανούς ναζίστριας

Γράφειο Γιώργος Πετρόπουλος

Ο εργάτης

Και λες σκλάβο τον είχανε αγοράσει
όλα του αφέντη τα χρυσά του δώρα
ξεκίναγε σκυφτός, δειλός στη χώρα
τα μπράτσα, τη ζωή να του κεράση.

 Μα όντας μοναχός στα πυκνά τα δάση
δαρμένος απ' της έννοιας του τη μπόρα
έκοψε ξύλα με περίσσια φόρα
νεκρόκασσα τ' αφέντη του έχει φκιάσει.

Και μέσα στου μεσημεριού τη λάβρα
σταζοβολά απ' το κούτελο κανάλι
ο ιδρώτας, και τη γης οργώνει αγάλι.

Θεριέβει, ποταμός, ρέμματα μαύρα
που τάβαζαν καιρών και χρόνων μίση
τ' αφέντη πάει τον πύργο να γκρεμίση.

Σμύρνη Σίτσα Κ.

Το μικρό αυτό στιχούργημα δημοσιεύτηκε, στις 17/4/1920 (30/4 με το νέο ημερολόγιο - παραμονή Πρωτομαγιάς), στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», που τότε εκδιδόταν ακόμα ως «Εφημερίς Σοσιαλιστική», με διευθυντή τον Γιάννη Πετσόπουλο. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στο δεύτερο Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (5-12/4/1920) είχε αποφασιστεί η εφημερίδα να περάσει υπό τον έλεγχο του κόμματος αυτού, του μετέπειτα δηλαδή ΚΚΕ.

Μετά 14 χρόνια, το 1934, το ίδιο πρόσωπο θα έκανε την επανεμφάνισή του στην ελληνική φιλολογία με δύο βιβλία που προωθούσαν απροκάλυπτα τη ναζιστική ιδεολογία. Το ένα έφερε τον τίτλο «Εβραίοι και Κομμουνισμός» και το άλλο «Ψυχικό και πνευματικό δηλητήριο - Η ουσία και το πνεύμα του Μπολσεβικισμού».

Δεν υπάρχει μέλλον για τους αγρότες μέσα στη φυλακή των ευρωπαϊκών μονοπωλίων!

Γράφει ο Στωικός

Σε ανύποπτο χρόνο ο «Εργατικός Αγώνας» είχε δημοσιοποιήσεικατ’ αποκλειστικότητα -συμβαίνουν και αυτά σε ιστοσελίδες– πίνακα της κλίμακας των αγροτικών νοικοκυριών με κριτήριο την έκταση της ιδιόκτητης αγροτικής γης μεταξύ του 2000 και του 2010 (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ).

Επειδή τις ημέρες αυτές επανέρχεται το αγροτικό πρόβλημα με τη μορφή του ασφαλιστικού –το οποίο πυροδοτεί με τις μεγάλες αγροτικές κινητοποιήσεις των τελευταίων ημερών– κρίθηκε αναγκαία η επαναδιατύπωση των στοιχείων του πίνακα. Από την εξέταση τους προκύπτει το βασικό συμπέρασμα, ότι το εξεταζόμενο διάστημα σημειώθηκε μια εκτεταμένη καταστροφή μικρού και μεσαίου μεγέθους αγροτικού κεφαλαίου, ενώ αντίθετα σημειώθηκε μια εντυπωσιακή αύξηση του αριθμού των μεγάλων αγροτών και μια ακόμα μεγαλύτερη αύξηση του μεγέθους των μεγάλων αγροτικών εκμεταλλεύσεων.

Η ΑΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Το κύριο επιχείρημα που αναφέρεται να υπερασπίζεται το δικαίωμα ομοφυλόφιλων ζευγαριών να τεκνοθετούν είναι άκρως προσβλητικό για τους ίδιους: είναι καλύτερα τα παιδιά να μεγαλώνουν πεταμένα σε ιδρύματα; Η εστίαση σε αυτό το επιχείρημα και η ανάδειξή του ως βασικό από τον «προοδευτικό» λόγο αφήνει να εννοηθεί πως η τεκνοθεσία  από ομοφυλόφιλα ζευγάρια είναι το λιγότερο κακό μετά την εγκατάλειψη. Από την άλλη, τμήματα της αριστεράς σκίζουν τα ρούχα τους στην υπεράσπιση της λαϊκής οικογένειας. Αυτή η κατάσταση δεν είναι και ανεξήγητη, αν λάβει κανείς υπόψη ότι η αριστερά έχει αποκλείσει από κάθε συζήτηση την μαρξιστική κριτική στο τι είναι η οικογένεια.

Μερικές φορές, αναρωτιέμαι, πόσα εγκεφαλικά θα μετρήσουμε στον Περισσό αν κατά τύχη πέσει κάποιο μαρξικό κείμενο στα χέρια τους. Και πες, η κατάργηση της ιδιοκτησίας, η κατάργηση του κράτους, ο ίδιος ο ταξικός πόλεμος μπορούν να μετατεθούν σε μια άλλη συγκυρία, σε μία άλλη ζωή, στην Δευτέρα Παρουσία. Υπάρχει κάτι, όμως, που δεν φαίνεται διαχειρίσιμο και αυτό είναι ένα ξεκάθαρο πρόταγμα εντός του μαρξικού έργου, επίδικο των μεγάλων επαναστάσεων και ζήτημα που όλη η Αριστερά απ’ άκρη ως άκρη θέλει να ξεχάσει: η κατάργηση της οικογένειας.

Η οικογένεια είναι μία αξία που, ακόμα και αν όλα γκρεμιστούν, πρέπει να επιβιώσει, το πολύ πολύ με τον όρο να τη διέπουν ισότιμες σχέσεις. Η Αλέκα Παπαρήγα στο βιβλίο της για την απελευθέρωση της γυναίκας αναφέρει πως η μορφή της οικογένειας στη σοσιαλιστική κοινωνία έχει υποστεί ελάχιστες αλλαγές αν τη συγκρίνουμε με τη μορφή της οικογένειας στον καπιταλισμό και ο Κώστας Γκριτζώνας περιγράφει στο πόνημά του για τις μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού ότι η γυναίκα όταν μπορεί να αποφασίσει η ίδια για τον εαυτό της αποφασίζει πάντα υπέρ του έρωτα για οικογένεια και όχι για ηδονή.

«Ο ακόλαστος αστός παραβιάζει το γάμο διαπράττοντας κρυφά μοιχεία, ο έμπορος παραβιάζει τους θεσμούς της ιδιοκτησίας στερώντας την ιδιοκτησία των άλλων με την κερδοσκοπία… Άλλα γάμος, ιδιοκτησία και οικογένεια παραμένουν απρόσβλητα στη θεωρία, επειδή αποτελούν την πρακτική βάση που πάνω της η αστική τάξη έχει οικοδομήσει την κυριαρχία της, και διότι αποτελούν τους όρους που κάνουν τον αστό αστό, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η συνεχής παραβίαση του Νόμου κάνει τον θρήσκο Εβραίο ένα θρήσκο Εβραίο. … Η βρώμικη ύπαρξη της (οικογένειας) έχει το αντίβαρο της μέσα στην Ιερή έννοια της…»

Μαρξ, Ένγκελς  «Η Γερμανική Ιδεολογία»

Ο Μαρξ κατέδειξε υπέροχα τον θεσμό της οικογένειας σαν εκείνον που πιο καταπιεστικά από όλους αναπαράγει ατομικά τον εργάτη και  τους πολιτικούς όρους ύπαρξής του και περιχαρακώνει το κάθε μέλος του προλεταριάτου από το διπλανό του, αντιμαχόμενος την εργατική συλλογικότητα και εμπεδώνοντας την ταξική εκμετάλλευση, ανεξάρτητα από την ποιότητα της κάθε επιμέρους σχέσης ανάμεσα στους συζύγους. Σε αντίθεση με τους δημόσιους θεσμούς ελέγχου και επιβολής της αστικής κοινωνίας, η επιβολή στην οικογένεια δεν γνωρίζει κανέναν φραγμό ψυχολογικής και φυσικής βίας για την επιτέλεση των κοινωνικών σκοπών της. Μάλιστα, η ποιοτικά ανώτερη μορφή του ολοκληρωτισμού, όπως ανακλάται μέσα από αυτήν, φαίνεται από την αιτιολόγηση των εξουσιαστικών σχέσεων που απορρέουν από αυτή ως άμεσο και επόμενο αποτέλεσμα της ανθρώπινης φύσης.

… Εφόσον αποκαλύφτηκε η γήινη οικογένεια ως μυστικό της αγίας οικογένειας, πρέπει τώρα αυτή η ίδια η γήινη οικογένεια να υποβληθεί σε κριτική και νά ανατραπεί πρακτικά.

Μαρξ,  4η θέση για τον Φόυερμπαχ

Τα γραπτά της Αλεξάνδρας Κολοντάι είναι η κύρια και πιο ολοκληρωμένη ιστορική πηγή για την οπτική των κομμουνιστών και τις επαναστατικές αλλαγές που συντελέστηκαν στα πρώτα χρόνια της Ρώσικης Επανάστασης. Η Αλεξάνδρα Κολλοντάι υπερασπίστηκε με πάθος την ανάγκη του επαναστατημένου ανθρώπου να σπάσει τα δεσμά του αδιάλυτου γάμου που, όπως περιγράφει στη μπροσούρα «Κομμουνισμός και οικογένεια» το 1920, βασίζεται στη γυναικεία δουλεία. Η επανάσταση θα ήταν η ανατολή της ελεύθερης ισότιμης ένωσης βασισμένη στην αμοιβαία αγάπη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ δύο μελών της κοινωνίας των εργατών. Η οικογένεια θα δώσει τη θέση της στη μεγάλη παγκόσμια οικογένεια όπου όλοι, άνδρες και γυναίκες, θα είναι αδέρφια και σύντροφοι και αυτές οι νέες σχέσεις θα δωρίσουν στην ανθρωπότητα τη χαρά του ελεύθερου έρωτα.

Στην κριτική της Αλεξάνδρας Κολλοντάι, η οικογένεια δεν είναι πια όχημα οικονομικής οργάνωσης και δραστηριότητας, όπως ήταν η φεουδαρχική πλατειά οικογένεια, που αγκάλιαζε μια γενεαλογική γραμμή πολλών γενεών, ωστόσο συνεχίζει να συντελεί μια συγκεκριμένη κοινωνική λειτουργία στα πλαίσια του καπιταλισμού: πρόκειται για τη βασική μονάδα κατανάλωσης και αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. Η αστική οικογένεια διαιωνίζει την ιδέα της ατομικής ιδιοκτησίας και της εκμετάλλευσης της εργασίας. Συνεπώς, το επαναστατικό άλμα μέσα από την ανατροπή του αστικού κράτους και των θεσμών του αναφέρεται και στην οικογένεια.

Οι σχέσεις μεταξύ των φύλων, μέσα στα όρια μιας ορισμένης ομάδας, επηρεάζουν βαθειά την έκβαση της πάλης μεταξύ των αντιμαχομένων κοινωνικών τάξεων… Για την εργατική τάξη, μια μεγαλύτερη ευκαμψία, μια μικρότερη σταθερότητα της ένωσης των φύλων, συμφωνούν απόλυτα και μάλιστα απορρέουν άμεσα από τα θεμελιώδη καθήκοντα αυτής της τάξης… Αντίθετα, ο παράγοντας της υποταγής ενός μέλους της τάξης σ’ ένα άλλο, όπως και ο παράγοντας της ιδιοκτησίας, είναι εχθρικός στην ψυχολογία του προλεταριάτου… Η ιδέα της απόλυτης κατοχής, όχι μόνο του σωματικού «εγώ», αλλά και του πνευματικού «εγώ» ενός συζύγου, το ιδεώδες που παραδέχεται  δικαιώματα ιδιοκτησίας πάνω στον πνευματικό και ηθικό κόσμο του επιθυμώμενου όντος, είναι ένα ιδεώδες που σχηματίστηκε και καλλιεργήθηκε από την αστική τάξη…

Κολλοντάι, Οι σχέσεις των δύο φύλων και ο μαρξισμός

Η Κολλοντάι είδε πολλά από τα επιτεύγματα της θεωρίας αυτής και των συντροφισσών της του Τμήματος Γυναικών ή Ζενοτντέλ να πραγματώνονται συλλογικά με δημόσια αυτοοργανωμένα εστιατόρια, βρεφοκομεία και κοινόβια εργατριών, είδε να αποποινικοποιούνται οι εκτρώσεις και οι εγκυμοσύνες εκτός γάμου, να καθίσταται μη υποχρεωτικό να καταγράφονται οι γάμοι, να κατοχυρώνονται θεσμικά η οικονομική και κοινωνική ισοτιμία της γυναίκας στον γάμο, να νομιμοποιείται το διαζύγιο με αίτηση μόνο του ενός από τους συζύγους και να καταργούνται οι νόμοι που δίωκαν την ομοφυλοφιλία. Είδε, εντούτοις, από το 1930 και έπειτα όλες αυτές οι νίκες να αναστρέφονται και να αποκαθίσταται το παλαιό νομικό πλαίσιο σε όλα τα ζητήματα, μπροστά στην ανάγκη της πειθάρχησης των εργατών στην υπόθεση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Το Τμήμα Γυναικών διαλύθηκε και η Κολλοντάι εξορίστηκε όχι μόνο για την ανάρμοστη δράση της στο ζήτημα της χειραφέτησης των γυναικών και της σεξουαλικότητας, αλλά και για την ενεργό αντιπολίτευση στην ηγεσία του ΚΚΣΕ με την ομάδα της Εργατικής Αντιπολίτευσης επί Λένιν. Μία πολύ ενδιαφέρουσα αφήγηση από τα απομνημονεύματά της αναφέρουν πως ο Λένιν όταν κλήθηκε να την τιμωρήσει για την ανάρμοστή της συμπεριφορά, διέταξε να την παντρέψουν με τον σύντροφό της, ενώ πολλοί λένε ότι γλίτωσε τις μαζικές σταλινικές εκκαθαρίσεις τη δεκαετία του ’30, επειδή ήταν γυναίκα.

Είναι απαράδεκτη, πριν απ’ όλα για τα μέλη και τα στελέχη της ΚΝΕ, η ρήξη των δεσμών με την οικογένεια, η εγκατάλειψη, η αδιαφορία, η έλλειψη σεβασμού, η αυθάδεια… Ιδιαίτερα, βέβαια, σοβαρό είναι το πρόβλημα με τα κορίτσια. Τέλος πάντων δεν μπορεί η κοπέλα να πηγαίνει συνέχεια κάθε βράδυ στη μία και στις δύο τη νύχτα στο σπίτι της… Τα μέλη και τα στελέχη της ΚΝΕ πρέπει να έχουν σταθερές αισθηματικές σχέσεις που να στηρίζονται σε ευγενικά αισθήματα, σε στέρεους συναισθηματικούς δεσμούς… Είναι ανάγκη τα ζητήματα που συνδέονται με την αισθηματική ζωή των μελών μας να απασχολούν γενικά τις οργανώσεις. Δεν είναι ανάγκη να πάτε με ύφος ελεγκτή να ρωτήσετε «τι κάνεις με την κοπέλα σου». Η συζήτηση να έρχεται φυσικά.

Φαράκος, Για την αγωνιστική ταξική πατριωτική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας

Αν πρέπει να μας μαθαίνει κάτι η μαρξική μέθοδος κριτικής της κοινωνίας, ακόμα και αν αξιακά αρνείται κανείς να αποδεχτεί την ταξική της μεροληψία, είναι η πλήρης διαμεσολάβηση του κοινωνικού μέσα από όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις στην αστική κοινωνία. Οι οικογενειακοί δεσμοί κάθε άλλο παρά ιδιωτική ζωή είναι. Η οικογενειακή αγάπη δεν είναι ποτέ αγάπη όσο διαμεσολαβείται από τις σχέσεις της οικονομικής και ηθικής εξάρτησης. Ο έρωτας δεν θα είναι ποτέ αληθινός αν δεν απεκδυθεί από την ιδιοκτησία και τον φετιχισμό της υποταγής ενός ατόμου σε ένα άλλο. Η επιθυμία δεν θα είναι ποτέ απελευθερωτική αν δεν απεκδυθεί του φετιχισμού του εμπορεύματος που καθιστά τα σώματα ως άξια ή μη άξια να καταναλωθούν.

Από τη σκοπιά της απελευθερωτικής προοπτικής του ανθρώπου, η ανατροφή των παιδιών μέσα στην κάθε τύπου κλειστή ή ανοιχτή οικογένεια είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και για αυτό δεν μπορεί να αξιολογηθεί ποτέ με κριτήρια υπαγωγής των ατόμων στους ρόλους μιας κοινωνίας που στηρίζεται στη σαπίλα της πειθάρχησης των πάντων στο βωμό του κέρδους, μιας κοινωνίας που σοκάρεται περισσότερο αν τα παιδιά μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γονείς παρά αν ξεβράζονται πνιγμένα κυνηγημένα από τον πόλεμο.

Για μένα, η ανατροφή των παιδιών μπορεί να είναι σωστή μόνο από μια συλλογική προσπάθεια τα παιδιά του αύριο να μεγαλώσουν σε μια κοινωνία όπου η διερεύνηση των ανθρώπινων σχέσεων θα είναι δημιουργικό παιχνίδι και όχι επιβολή συμπεριφοριστικών συστημάτων επαίνου και τιμωρίας.  Σε μια πανκοινωνική εξεγερτική παιδική χαρά, όπου ο έρωτας, χωρίς φύλα και αντίστοιχες κοινωνικές ταυτότητες, θα είναι τέχνη και πηγή ευτυχίας και όχι κατάπνιξη επιθυμίας και διαστροφική αποζήτηση πειθαρχείας. Δεν γνωρίζω, όπως και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει, ποια υπάρχουσα μορφή οικογένειας θα μπορούσε να είναι πρόπλασμα μιας τέτοιας κατάστασης. Αυτό που, ωστόσο, μπορώ να υποστηρίξω είναι ότι η ανατροφή των παιδιών από ανθρώπους που αψήφησαν την κοινωνική διαστροφή της υποταγής της επιθυμίας σε καθολικές νόρμες και διεκδίκησαν την κυριαρχία επί του σώματός τους είναι μια καλή αρχή.

Πηγή