Ελληνικό κεφάλαιο και ιμπεριαλισμός I: Οι ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια, 2005

Αριστείδης Μπιτζένης

Οι ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια

Επιστημονικό Marketing Management, Νοέμβριος 2005

Είκοσι πέντε ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει το 80% των συνολικών ελληνικών εκροών σε ολόκληρη τη Βαλκανική περιοχή. Μία ενδιαφέρουσα έρευνα του καθηγητή Αριστείδη Μπιτζένη που αφορά τις ελληνικές Επενδύσεις στα Βαλκάνια.

Οι βαλκανικές χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προσπάθειά τους να γίνουν μια λειτουργική οικονομία της αγοράς, αν και θα λέγαμε ότι δεν είναι ακόμα ικανές να αντιμετωπίσουν τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις αγοράς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο όγκος των επενδυμένων κεφαλαίων σε αυτές τις χώρες είναι πολύ περιορισμένος και υπάρχει έλλειψη δυτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος. Με δεδομένη αυτή την κατάσταση, οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν βρει έδαφος για να πραγματοποιήσουν αρκετά μεγάλες επενδύσεις σε σχέση με τα οικονομικά μεγέθη της Ελλάδας. Παρ’ όλα αυτά 25 περίπου ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει το 80% των συνολικών ελληνικών εκροών ΞΑΕ σε ολόκληρη τη βαλκανική περιοχή. Συγχρόνως, περίπου 3.000-3.500 ενεργές ελληνικές επιχειρήσεις από τις 8.000-10.000 εγγεγραμμένες πρόσφεραν και προσφέρουν δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας στις βαλκανικές οικονομίες, όπως νέες θέσεις εργασίας, προϊόντα καλύτερης ποιότητας, ευρύτερη ποικιλία των προϊόντων και αύξηση της παραγωγής. Με δεδομένο ότι οι εταιρείες από τις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες έχουν αναπτύξει υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον για τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να στραφούν στις βαλκανικές χώρες αφού αναλύσουν με προσοχή τα οικονομικά και επιχειρησιακά δεδομένα των βαλκανικών χωρών και λάβουν υπόψη κυρίως τη γεωγραφική και πολιτισμική εγγύτητα και τη γνώση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος των Βαλκανίων.

Λέξεις-κλειδιά: Βαλκάνια, Επιχειρηματικότητα, Ελληνικές, Ξένες Επενδύσεις

                                      

Oι βαλκανικές χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προσπάθειά τους να γίνουν μια λειτουργική οικονομία της αγοράς, αν και θα λέγαμε ότι δεν είναι ακόμα ικανές να αντιμετωπίσουν τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις αγοράς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Bitzenis, 2005b). Ο όγκος των επενδυμένων κεφαλαίων σε αυτές τις χώρες είναι πολύ περιορισμένος και υπάρχει έλλειψη δυτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Με δεδομένη αυτή την κατάσταση, οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν βρει έδαφος για να πραγματοποιήσουν αρκετά μεγάλες επενδύσεις σε σχέση με τα οικονομικά μεγέθη της Ελλάδας. Παρ’ όλα αυτά 25 περίπου ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει το 80% των συνολικών ελληνικών εκροών ΞΑΕ σε ολόκληρη τη βαλκανική περιοχή. Συγχρόνως, περίπου 3.000 ενεργές ελληνικές επιχειρήσεις από τις 8.000-10.000 εγγεγραμμένες πρόσφεραν και προσφέρουν δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας στις βαλκανικές οικονομίες όπως νέες θέσεις εργασίας, προϊόντα καλύτερης ποιότητας, ευρύτερη ποικιλία των προϊόντων και αύξηση της παραγωγής (Bitzenis, 2003a). Οι βαλκανικές χώρες, παρ’ όλο που υστερούν οικονομικά σε σχέση με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, διαθέτουν εντούτοις σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης και προοπτικές ένταξής τους στην Ε.Ε. μέσα στην τρέχουσα δεκαετία [η Σλοβενία είναι μέλος της Ε.Ε. ήδη από το Μάιο του 2004, ενώ η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν ελπίδες για ένταξή τους στην Ε.Ε. το 2007, ενώ το ίδιο πιθανή είναι και η ένταξη της Κροατίας στην Ε.Ε. το 2007-8]. Επίσης, υπάρχουν έντονα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης-ανάπτυξης και πολιτικό-κοινωνικής σταθερότητας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Επομένως, παρουσιάζονται αρκετές επενδυτικές ευκαιρίες ιδίως για τις ελληνικές επιχειρήσεις με δεδομένη την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος από τις δυτικές πολυεθνικές. Οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης έχουν την προοπτική στη δεκαετία που διανύουμε να επιτύχουν το στόχο της ευρωπαϊκής σύγκλισης, όπως επίσης και οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις αγορές αυτές.

Σταθερά πρώτες οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία: πρώτη η Βουλγαρία στις προτιμήσεις των Ελλήνων επιχειρηματιών

Στα έτη 1992 και 1993 100 ελληνικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν την επενδυτική τους δραστηριότητα στη Βουλγαρία. Κατόπιν, το 1994, υπήρξε μια συσσώρευση περίπου 450 νέων ελληνικών επιχειρήσεων και στα έτη 1995-1997, περίπου 750 νέες επιχειρήσεις ενεγράφησαν. Από το 1998 ως το 2001 έχουμε μια εγγραφή 2.400 πρόσθετων ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία. Επιπλέον, άλλες 290 ελληνικές επιχειρήσεις που εγγράφονται στα έτη 2002-3 και έτσι, στο τέλος του 2003 στα βουλγαρικά αρχεία εμφανίζονται πάνω από 4.000 εγγεγραμμένες ελληνικές επιχειρήσεις (Πίνακας 1). Λιγότερες από το 1/3 αυτών είναι ενεργές. Από τον παραπάνω πίνακα γίνεται εμφανές ότι ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών επιχειρήσεων είναι ενεργός στις περιοχές της νότιας Βουλγαρίας, κοντά στα ελληνικά σύνορα, λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας και μεταφορών, το οποίο βοήθησε στη δημιουργία μιας εξαγωγικής βάσης, κυρίως, για εταιρείες εντάσεως εργασίας. Για παράδειγμα, στο Blagoevgrad υπάρχουν πάνω από 700 εταιρείες ελληνικές εγγεγραμμένες και υπολογίζεται ότι το 1/3 από αυτές είναι ενεργές.

Οι ελληνικές εταιρείες εντάσεως εργασίας βρέθηκαν σε αυτή την περιοχή εξαιτίας του φθηνού κόστους εργασίας. Ενδεικτικά, περίπου 200 έως 300 ελληνικές επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ιματισμού αναπτύσσουν δραστηριότητες σε αυτές τις ιδιαίτερες περιοχές, παρά το γεγονός ότι πρέπει να απασχολήσουν σχεδόν δύο φορές περισσότερους εργαζόμενους απ’ ό,τι στην Ελλάδα -άνω των 90% τους γυναίκες- εξαιτίας των κατώτερων δεξιοτήτων των εργαζομένων (ειδικά τα πρώτα έτη της μετάβασης 1989-1995). 

Η ψιλή της Υόρκης, η δήθεν φασιστική στροφή του Καβάφη και η τσαπατσουλιά του Σ. Καργάκου

Πριν από δυο χρόνια περίπου, είχα γράψει ένα άρθρο στο οποίο ανασκεύαζα την δήθεν ανακάλυψη του φιλόλογου Σ. Καργάκου ότι ο μεγάλος ποιητής Κ. Καβάφης ήταν, τάχα, οπαδός του φασισμού και είχε υπογράψει υμνητική επιστολή προς τον αρχηγό των ελλήνων φασιστών. Το άρθρο εκείνο είχε γραφτεί εν θερμώ, χωρίς να έχω δει το βιβλίο που έγραψε ο Καργάκος για τον Καβάφη, και χωρίς να έχω διερευνήσει όσο θα ήθελα το θέμα, ωστόσο σε γενικές γραμμές όσα λέει ισχύουν απόλυτα. Στο μεταξύ, μπόρεσα να δω το βιβλίο του Καργάκου και διερεύνησα περισσότερο την προϊστορία του ζητήματος, αλλά δεν έβρισκα αφορμή να ξαναπιάσω το θέμα. Ήλπιζα μάλιστα ότι ο κ. Καργάκος θα είχε αντιληφθεί το λάθος του και θα είχε μετανιώσει, οπότε δεν ήθελα να ανακινήσω το θέμα.
Όμως, πριν από μερικές μέρες, στην εκπομπή του… Λεωνίδα Γεωργιάδη (ναι, του αδελφού του Άδωνη) στο… ΤηλεΆστυ ο κ. Καργάκος επανέλαβε τις ανυπόστατες ανακαλύψεις του για τον φασισμό του Καβάφη, και το θέμα συζητήθηκε ξανά στο Διαδίκτυο (π.χ. στο phorum.gr, όπως με ενημέρωσε ένας φίλος που μου έστειλε ηλεμήνυμα) οπότε βρίσκω την ευκαιρία να παρουσιάσω ξανά την υπόθεση, με ορισμένα νέα στοιχεία. Το άρθρο είναι μεγάλο και οι παλιοί αναγνώστες θα το έχουν ξαναδιαβάσει (αν και γράφω από την αρχή, δεν κοπυπαστώνω το παλιό άρθρο παρά μόνο ενμέρει). Τέλος πάντων, στο τέλος, για να τους αποζημιώσω, έχω εντελώς καινούργιο υλικό. Βέβαια, έτσι το άρθρο μακραίνει πολύ, οπότε σας προειδοποιώ ότι ακολουθεί σεντόνι τρίδιπλο.
Καταρχάς, τα περιστατικά. Καθώς ξεφύλλιζε το σώμα της εφημ. Σκριπ για να βρει στοιχεία για τον μεγάλο σεισμό της Κορίνθου, το 1928, ο Σ. Καργάκος έπεσε τυχαία πάνω σε ένα ψήφισμα Ελλήνων της Αλεξανδρείας υπέρ του φασισμού, στο οποίο περιλαμβανόταν και το όνομα του Καβάφη. Εντυπωσιασμένος από αυτή την ανακάλυψη, λέει, άρχισε να μελετά τον Καβάφη κάτω από μιαν άλλη οπτική. Ο Καργάκος διατυπώνει διάφορες υποθέσεις για να δικαιολογήσει την (ανύπαρκτη, όπως θα δούμε) προσχώρηση του Καβάφη στον φασισμό: ότι επηρεάστηκε από τον Μαρινέτι, ότι το έκανε για να μη δυσαρεστήσει κάποιους φίλους του, ότι το έκανε από πικρία για την απόρριψη από τους δημοτικιστές.
.
Η επιστολή την οποία ανακάλυψε ο Καργάκος υπάρχει. Στις 26.4.1928 δημοσιεύτηκε στο Σκριπ το εξής κωμικοτραγικό κείμενο (η εικόνα εδώ):
 Εκδηλώσεις υπέρ του φασισμού
Τηλεγραφήματα και επιστολαι προς τον κ. Υψηλάντη
Εξ Αλεξανδρείας
Προς τον Αρχηγόν της Ενώσεως των Ελλήνων Φασιστών απεστάλη εξ Αλεξανδρείας η κατωτέρω επιστολή:
Έντιμε και ένδοξε Αρχηγέ,
Πλήρεις ευφροσύνης και αγαλλιάσεως διά την υφ᾿ ημών ανάληψιν της αρχηγίας του Φασιστικού αγώνος διαδηλούμεν την απεριόριστον αφοσίωσίν μας εις τα Ιδεώδη του Φασισμού και απεκδεχόμεθα παρ᾿ υμών την πραγμάτωσιν ιερών σκοπών, αναστήλωσιν γοήτρου Ελληνικού ονόματος, αποκατάστασιν ιερών και αιωνίων θεσμών, εκρίζωσιν ψυχοφθόρων και εθνοφθόρων τάσεων μαλλιαρισμού, κομμουνισμού, δημοκρατισμού.
Παρακαλούμεν όπως μας δεχθήτε υπό την αμίαντον σημαίαν σας.
Η φασιστική ομάς
Σωκ. Λαγουδάκης, Βασ. Αθανασόπουλος, Κ. Καβάφης, Γ. Πετρίδης, Σ. Γιαννακάκης, Ν. Καρδάρης, Μ. Ανταίος, Γιάγκος Περίδης.
Και μόνο το ύφος της ανακοίνωσης, που θυμίζει λιγάκι Μποστ, αρκεί για να βάλει ψύλλους στ’ αυτιά ενός σοβαρού ερευνητή, να του δημιουργήσει την υποψία ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι αποκλείεται ο Καβάφης, ακόμα κι αν ήταν ένθερμος οπαδός του φασισμού, να έβαζε την υπογραφή του κάτω από τόσο κακογραμμένες μπούρδες.
Ένας καβαφιστής, μάλιστα, θα σκεφτόταν πως αποκλείεται να υπέγραψε μανιφέστο, όχι ειδικά φασιστικό, αλλά και κομμουνιστικό, βενιζελικό ή αντιβενιζελικό, οποιοδήποτε μανιφέστο, ο άνθρωπος που αρνήθηκε να μπει στη μεγάλη πρόσθεση, που έγραψε:
Αν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω.
Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω –
που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ)
που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί
απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό
δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί.

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Τσατάλια τα νεύρα. Έφυγε τρέχοντας μόλις σχόλασε. Σούπερ μάρκετ. Κουβάλησε τις σακούλες νιώθοντας να λείπουν τα πόδια της, από την κούραση. Να ετοιμάσει το σπίτι αλλάζοντας θέση στα έπιπλα, να ετοιμάσει φαγητά για το βράδυ, να κάνει ένα τελευταίο καθάρισμα, να κάνει ένα μπάνιο, να αλλάξει η χρονιά, να…
Στην αρχή άκουσε το θυροτηλέφωνο. Δεν έδωσε σημασία. «Γυφτάκια», σκέφτηκε. Τα είχε δει στη διπλανή πολυκατοικία να χτυπάνε κουδούνια για τα κάλαντα. Δεν τα άντεχε τα γυφτάκια. Τελευταία δεν άντεχε κανέναν.
Κάποιος θα τους άνοιξε. Τώρα χτυπούσαν το κουδούνι της πόρτας της. Μία φορά, δύο, τρεις, ασταμάτητα. Κάθε γκλιν γκλον την πυροβολούσε στο μυαλό. Η επιμονή και το θράσος τους την εξόργισαν. Άνοιξε την πόρτα με δύναμη και ούρλιαξε «γιατί χτυπάτε έτσι το κουδούνι;»
Τα δύο κοριτσίστικα μάτια έκαναν γρήγορα βήματα πίσω κι έγιναν φοβισμένα. Το αγόρι άνοιξε το χέρι του κι έδειξε. «Δε δίνω μία» του τσίριξε και «Όχι, να μην τα πείτε!».
Το δάχτυλο συνέχισε να δείχνει. Το πήρε για σημάδι και γύρισε γρήγορα το κεφάλι της να δει τι έδειχνε. Είδε τα κλειδιά της να κρέμονται έξω από την πόρτα. Το κλειδί του σπιτιού, του αυτοκινήτου, του γραφείου, κλειδιά πολλά.
«Τα κλειδιά σας ξεχάσατε. Γι’ αυτό χτυπούσαμε το κουδούνι», είπε.
Έπιασε το μέτωπό της σα να πονούσε το κεφάλι της. Έσκυψε. «Συγγνώμη».
Κάθισαν μαζί γύρω στη μία ώρα. Ήπιαν πορτοκαλάδα, έφαγαν μελομακάρονα, της είπαν ότι φέτος δεν έβγαλαν τίποτε από τα κάλαντα, δίκιο έχει ο κόσμος, που να τα βρει, πολλοί φτωχοί σαν κι αυτά…
Τα λεφτά που τους έδωσε της είπαν ότι ήταν πολλά. Δεν πείραζε που έχασαν μια ώρα κάλαντα. Έτσι κι αλλιώς…
Επέμενε. Τους τα έβαλε στην τσέπη.
Έφυγαν κρατώντας όλες τις σακούλες που εκείνη είχε αγοράσει από το σούπερ μάρκετ.
«Δε γαμιέται το ρεβεγιόν» αποφάσισε στα γρήγορα με τον εαυτό της. Θα έπαιρνε πίτσες, μπύρες και σ’ όποιον άρεσε.
Πήρε από τη βιβλιοθήκη τους «Αρραβώνες του κυρίου Ιρ», ξάπλωσε στο κρεβάτι κι άρχισε να διαβάζει.
Ας την έπαιρνε ο ύπνος. Όταν έρχονταν ας χτυπούσαν το κουδούνι να την ξυπνήσουν. Άλλωστε, το δικό της ρεβεγιόν το είχε κάνει…
Πηγη

Οι καφέδες της χήρας

  Αμέσως μετά την κατάρρευση του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού», μόλις ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνηση που προέκυψε από ελεύθερες και πλουραλιστικές  εκλογές στην Αλβανία, πρώτο μέλημά της ήταν, ικανοποιώντας και το κοινό αίσθημα, να δικαστούν τα μέλη του Πολίτ Μπιρό. Αλλά και πρώην υπουργοί, μέλη των οικογενειών τους και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι που στήριζαν τη δικτατορία. Όλοι αυτοί άρχισαν να περνούν από «κόσκινο». Χαρακτηριστικότερη όλων, όμως, είναι η περίπτωση της χήρας του δικτάτορα, Ενβέρ Χότζα.  Όπως ήταν αναμενόμενο, η γυναίκα του Χότζα ήταν η πρώτη που κάθισε στο σκαμνί, από τη στιγμή που ο ίδιος ο δικτάτορας πέθανε το ’85 και τον θρηνήσαμε με όλες τις τιμές.  Επειδή όμως, δεν είχε ποτέ, κάποιας σοβαρής σημασίας, κυβερνητική θέση, η έρευνα στράφηκε σε πιθανές οικονομικές ατασθαλίες της οικογένειας. Το μυαλό όλων πήγε, και δικαίως, στο συλλογισμό πως, «45 χρόνια πρώτη οικογένεια της χώρας, φαντάσου τι θα έχει φάει αλλά κυρίως, τι θα έχει κρύψει».  Ήταν η πιο σίγουρη οδός να μπει φυλακή.

Παρά την εξαντλητική έρευνα, όμως, προς μεγάλη απογοήτευση πολλών, δεν βρέθηκε τίποτα που να την ενοχοποιεί. Δεν βρέθηκε πουθενά να έχει αποκομίσει οικονομικά οφέλη, από την απόλυτη εξουσία του άνδρα της.  Να προσθέσω εδώ επίσης πως, ούτε της οικογένειας του δικτάτορα Χότζα, ούτε και άλλων μελών των κυβερνήσεών του, παρά τις εξαντλητικές και επί χρόνια έρευνες, δεν βρέθηκαν ποτέ περιουσιακά στοιχεία στην κατοχή τους. Όλοι τους, μετά τις ποινές που εξέτησαν με διάφορες κατηγορίες, μετακόμισαν από τις κρατικές βίλες και έμειναν σε ενοίκιο. Ούτε ένας δεν είχε δικό του σπίτι, ούτε ένας δεν είχε λεφτά σε τράπεζα!
Έτσι λοιπόν, και επειδή τίποτα δεν μπορούσε να ενοχοποιήσει τη χήρα του δικτάτορα, που να σχετίζεται με οικονομικά σκάνδαλα, βρέθηκε κάτι που δεν μπορούσε να το αμφισβητήσει και αρκούσε για να της απαγγελθούν κατηγορίες. Αυτό ήταν η κατανάλωση καφέδων στη κηδεία του άνδρα της, με λεφτά του κρατικού προϋπολογισμού. Το… αστρονομικό ποσό που διαπιστώθηκε πως είχε καταχραστεί, έφτανε στα  χίλια διακόσια δολάρια!  Έκανε η ίδια αυτή τη σπατάλη;  Δεν είχε σημασία.  Απολογήθηκε, δεν έπεισε τους δικαστές με κανένα άλλοθι  και μπήκε φυλακή. Προς «ικανοποίηση του κοινού αισθήματος» αλλά και των κατηγόρων της. Μερικοί εκ των οποίων, βέβαια ήταν υπόλογοι για πολλά περισσότερα. Αργότερα μάλιστα θα πλούτιζαν  χωρίς όρια, κάνοντας τα 1200 δολάρια να μοιάζουν  με ανέκδοτο.
Το θυμήθηκα αυτό επειδή τους καφέδες της χήρας μου θυμίζει η περίπτωση Παπακωνσταντίνου. Χωρίς κάτι που να τον εμπλέκει σε παρανομία, σε κάποιο οικονομικό σκάνδαλο ή κάτι που να δείχνει πως πλούτισε παράνομα  ή νόμιμα, πάει στο σκαμνί.  Κάτι έπρεπε να βρεθεί, όμως, για αυτό. Και η «αλλοίωση της λίστας Λαγκάρντ», που προσωπικά, αδυνατώ να πιστέψω πως θα έκανε τέτοια χοντράδα, και από τη στιγμή που η λίστα  «έφερνε βόλτες» τόσο καιρό, ήταν η τέλεια αφορμή. Ας είναι «προϊόν παράνομης υποκλοπής μυστικών υπηρεσιών» όπως λέει το ΠΑΣΟΚ (που ψηφίζει ενθουσιωδώς για την παραπομπή), ας μην έχει «αξιοποιήσιμα στοιχεία» όπως λέει ο κύριος Διώτης, ας είναι οι ξαδέλφες κόρες πρώην υπουργού της ΝΔ, ας έγιναν οι καταθέσεις μέχρι το 2007, όταν κυβερνούσε η ΝΔ μόνη της. Όπως και στην περίπτωση της χήρας, κάτι έπρεπε να βρεθεί. Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα στην Ελλάδα, λίγο ενδιαφέρει το «κοινό αίσθημα» αν στέκει αυτή η κατηγορία ή αν θα είχε οφέλη ο ίδιος από αυτό.  Υπάρχει και άλλη ομοιότητα με τους καφέδες της χήρας. Μερικοί από αυτούς που σπεύδουν να κατηγορούν τον Παπακωνσταντίνου, μπορεί, αύριο μεθαύριο,  να βρεθούν στη θέση του. Και όχι μόνο για «καφέδες». 

Πηγή