Στο δεύτερο μισό του 1942 η λαϊκή Αντίσταση απέναντι στον Άξονα, ένοπλη και μη, κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία της στην Ελλάδα επιφέροντας σοβαρά πλήγματα στους κατακτητές: η ανατίναξη, στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, του κτιρίου της ΕΣΠΟ στο κέντρο της Αθήνας από την ΠΕΑΝ, γεγονός μοναδικό έως τότε στην κατεχόμενη Ευρώπη, που συντέλεσε στη ματαίωση της προσέλκυσης εθελοντών από την Ελλάδα για το Ανατολικό Μέτωπο· η ανατίναξη της στρατηγικής γέφυρας του Γοργοποτάμου από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, με τη συμμετοχή Άγγλων κομάντος ειδικών στις ανατινάξεις, μία κορυφαία αντιστασιακή πράξη, που επέφερε καίριο πλήγμα στο γόητρο του Άξονα αλλά και στην επιχειρησιακή δυνατότητα της στρατιάς του Ρόμμελ στη Βόρειο Αφρική· η διαδήλωση της 22ας Δεκεμβρίου 1942 με αίτημα επισιτιστικό και εναντίον της τρομοκρατίας του Άξονα, μία μαζική λαϊκή κινητοποίηση που καταπνίγηκε βίαια.
Τα παραπάνω αποτελούν μερικές από τις πιο σημαντικές αντιστασιακές πράξεις της περιόδου και σηματοδοτούν το πέρασμα από την «αυθόρμητη αντίσταση» στην «οργανωμένη αντίσταση», με κυρίαρχο το ρόλο του ΕΑΜ αλλά και εξελισσόμενη την «αφύπνιση των αστών», κατά την εύστοχη έκφραση του Σόλωνα Γρηγοριάδη.
