Τα 25 ντοκιμαντέρ που άλλαξαν τον κόσμο

Συντάκτης: Δημήτρης Συμεωνίδης

Περισσότεροι από 100 σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ ψήφισαν τις ταινίες που συνεχίζουν να τους εμπνέουν σε μια λίστα που διαθέτει τη σφραγίδα του οργανισμούCinema Eye Honors, του πρώτου αποκλειστικά προορισμένου για την ανάδειξη της τέχνης του σινεμά τεκμηρίωσης.

Ο οργανισμός Cinema Eye Honors ιδρύθηκε το 2007 με σκοπό την ανάδειξη του ντοκιμαντέρ, βραβεύοντας κάθε χρόνο τις καλύτερες ταινίες τεκμηρίωσης.

Οπως αναφέρουν οι ιδρυτές του οργανισμού, η προσπάθεια τους αυτή ξεκίνησε από την επιθυμία να αλλάξουν την ιδέα που είχαν τα φεστιβάλ, οι κριτικοί, τα Οσκαρ και το κοινό για τα ντοκιμαντέρ, μεταθέτοντας την έμφαση από τη σημασία του εκάστοτε θέματος της κάθε ταινίας στην καλλιτεχνική πλευρά των ντοκιμαντέρ, ενθαρρύνοντας τους θεατές να μην φοβούνται και να αγαπήσουν τις ταινίες τεκμηρίωσης, είτε αυτές ανήκουν στο σινεμά της παρατήρησης, τη δημοσιογραφία, τον ακτιβισμό, το δοκίμιο, αλλά και όσες ανήκουν στη γκρίζα ζώνη ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα.

«Τα τελευταία χρόνια ρωτάμε τους σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ ποιες είναι οι ταινίες που τους εμπνέουν, με σκοπό να μας βοηθήσουν για το ποιες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα τιμητικά μας βραβεία», δηλώνει ο συνιδρυτής του Cinema Eye Α.Τζ. Σνακ. «Η λίστα είναι πάντοτε ενδιαφέρουσα και αλλάζει κάθε χρόνο. Φέτος σκεφτήκαμε να τη δημοσιεύσουμε. Η ερώτηση δεν είναι ποτέ "ποια είναι η καλύτερη ταινία;", αλλά "ποιες είναι οι ταινίες στις οποίες επιστρέφετε για έμπνευση κάθε φορά που γυρίζετε ένα ντοκιμαντέρ;"»

Η λίστα που δόθηκε στη δημοσιότητα είναι σαφώς ενδιαφέρουσα και με κάποιον τρόπο διατρέχει όλη την ιστορία του ντοκιμαντέρ από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του σινεμά μέχρι και σήμερα, με έμφαση, φυσικά, στο αμερικάνικο σινεμά, αλλά και με σημαντικές προσθήκες από τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Αξίζει να σημειωθεί πως από τις παρακάτω 25 ταινίες μόνο επτά υπήρξαν υποψήφιες για Οσκαρ και μόνο πέντε κατάφεραν να κερδίσουν το Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

“Oh captain, my captain”

Μας είναι πάντα πιο εύκολο να κατηγορούμε τους άλλους για ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας. Να δηλώνουμε αδύναμοι και τόσο μόνοι απέναντι σε ένα σύστημα που τείνει να μας μεταμορφώσει σε άλλο ένα τούβλο στον τοίχο. Όταν όμως διαμαρτυρόμαστε ενάντια στην άδικη κοινωνία ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε η κοινωνία.

Κανείς δε θα αρνηθεί ότι «το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι» και το κεφάλι είναι οι εκατομμυριούχοι που πειραματίζονται ανελέητα με τους ανθρώπους σαν να είναι έντομα.
Είναι οι αρνησίορκοι πολιτευτές που εξυπηρετούν τα οικονομικά κυκλώματα εις βάρος του λαού που τους εξέλεξε.
Είναι οι διανοούμενοι που κλείνονται στους φιλντισένιους πύργους τους, τυφλοί, κουφοί και μουγκοί, σαν τις τρεις μαϊμούδες.

Όμως είναι ανυπέρβλητη η δύναμη του ενός ανθρώπου που αποφασίζει «να γίνει η αλλαγή που θέλει να δει στον κόσμο». Τις περισσότερες φορές μοιάζει να θυσιάζεται άσκοπα, υπηρετώντας ένα χιμαιρικό σκοπό.
Αλλά αν δούμε την ανθρώπινη ιστορία αποστασιοποιημένα θα καταλάβουμε ότι καμιά θυσία δεν είναι άσκοπη, καμιά προσπάθεια δεν είναι, κι ότι ο κόσμος μας αλλάζει –τόσο αργά, τόσο βασανιστικά- χάρη σε αυτό τον έναν άνθρωπο, τον κάθε άνθρωπο, που τολμάει να ανέβει στο θρανίο του και να φωνάξει: «Oh captain, my captain». 
Δεν αναφέρομαι σε εκείνη την υπέροχη ταινία της εφηβείας μας, τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών», αλλά σε έναν αληθινό δάσκαλο, όχι τόσο αστείο όσο ο Ρόμπιν Γουίλιαμς σίγουρα, αλλά εξίσου χαρισματικό και εξόχως επιδραστικό για τα παιδιά της πρώτης γυμνασίου μιας κωμόπολης.
Τον έλεγαν Παπαγεωργάκη. Από τους πολλούς δάσκαλους και καθηγητές που συνάντησα στη ζωή μου αυτός είναι ο μόνος του οποίου το όνομα πάντα θα θυμάμαι.
Είχε αργήσει να διοριστεί. Ήταν αρχές Οκτώβρη και ο υπέρλαμπρος ήλιος εκείνης της ημέρας μας είχε ζαλίσει αρκετά για να φωνάζουμε το γνωστό μαθητικό σύνθημα: «Αν δεν πάμε εκδρομή, το σχολείο θα καεί».
Δεν νομίζω ότι οι καθηγητές φοβήθηκαν, αλλά αποφάσισαν να μας πάνε περίπατο στη Νεράντζα, ένα παραθαλάσσιο οικισμό τρία χιλιόμετρα από το σχολείο μας. Εκεί ήταν που είδαμε για πρώτη φορά τον Παπαγεωργάκη.

Ο πόλεμος της αφίσας στον Α’ Παγκόσμιο (εικόνες)

H Ημέρα Ανακωχής αποτελεί αφορμή να σκεφτούμε αυτή την καθοριστική στιγμή, στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στις 11 το πρωί της 11ης Νοεμβρίου του 1918, όταν οι στρατιώτες σταμάτησαν να πυροβολούν ο ένας εναντίον του άλλου, κατά μήκος του Δυτικού Μετώπου. Κοιτάζοντας πίσω, στις αφίσες στρατολόγησης, είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο οι απεικονίσεις γυναικών και παιδιών καθώς και των ανέσεων του σπιτιού, χρησιμοποιήθηκαν ουσιαστικά για να ενσταλάξουν το αίσθημα της ενοχής στους αρτιμελείς άνδρες ώστε να πάρουν μέρος στον πόλεμο.

Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι περισσότεροι παρατηρητές υπέθεσαν ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με τον Μεγάλο Πόλεμο, λόγω του τεράστιου όγκου του θανάτου και της καταστροφής.

Για δεκαετίες μετά το τέλος του πολέμου, ο κόσμος σταματούσε οτιδήποτε και αν έκανε αυτή την ώρα και ημέρα για να τηρήσουν δύο λεπτά σιγής σε μια βουβή ηχώ της ησυχίας που θα κάλυψε το πεδίο της μάχης.

Όπως σύντομα αποδείχθηκε, η πρακτική αυτή της σιγής για 120 δευτερόλεπτα, μία φορά τον χρόνο, δεν ήταν αρκετή. Μετά τον Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ημέρα Ανακωχής έγινε «Ημέρα Βετεράνων» στις ΗΠΑ, ενώ οι χώρες της βρετανικής Κοινοπολιτείας προτίμησαν την ονομασία «Ημέρα Μνήμης».

Στις αφίσες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στις ΗΠΑ οι γυναίκες παρουσιάζονταν γενικά, ως αυτές που θα κρατούν το σπίτι όρθιο ενόσω οι γιοι και οι σύζυγοί τους πολεμούσαν για ένα δίκαιο αγώνα.

Λιγότερο παθητικές ήταν οι απεικονίσεις των γυναικών στη Γαλλία, των οποίων οι θυσίες χρησιμοποιούνταν συχνά για να προκαλέσουν κυριολεκτικά ντροπή στους άντρες, ώστε να κάνουν το καθήκον τους.

Εκ των υστέρων, ο τρόπος που παρουσιάστηκαν οι γυναίκες της εποχής, δεν ήταν τόσο μεγαλοπρεπής όσο αργότερα, στις αφίσες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όμως ο ρόλος τους στον πόλεμο, από την άποψη της προπαγάνδας, ήταν εξίσου ζωτικής σημασίας με την καθαυτή την πολεμική προσπάθεια, όπως καταδεικνύεται και στις αφίσες αυτές, από το τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ.

Δείτε τις αφίσες: 

Απρέπεια. Παπάς και μητροπολίτης αρνήθηκαν κανονική τελετή κηδείας

ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΠΡΕΠΕΙΑΣ

Στις Κροκεές Λακωνίας, στις 6/10/2013, ο παπάς του χωριού και ο μητροπολίτης Σπάρτης αρνήθηκαν την κανονική τελετή κηδείας του 49χρονου νεκρού αδερφού μου, με την αιτιολογία ότι είχε τελέσει πολιτικό γάμο. Τους αναφέρθηκε ότι ήταν βαπτισμένος, ότι ο πρώτος του γάμος ήταν θρησκευτικός, ότι είχε βαπτίσει το παιδί που απέκτησε από τον δεύτερο γάμο του και ότι ποτέ με κάποια δήλωση του ή συμπεριφορά του δεν διαχώρισε την θέση του από την εκκλησία.

Παρ’ όλα αυτά, επέμειναν στην απόφαση τους, πληγώνοντας ανεπανόρθωτα τις με πάθος θρησκευόμενες, 80χρονη μάνα μας και 96χρονη γιαγιά της συζύγου του, αλλά και άμεσα ή έμμεσα όλο το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του.

Η σύζυγος του είχε την ατυχία, δεκαπέντε ημέρες πριν τον θάνατο του, να χάσει και την 63χρονη μητέρα της. Το μνημόσυνο της ορίστηκε λίγες ημέρες μετά την κηδεία του αδερφού μου και συζύγου της, πάλι στις Κροκεές.

Την ημέρα εκείνη, πριν την έναρξη του μνημόσυνου, παπάς και μητροπολίτης επέλεξαν να αναγνώσουν κείμενο τους, που επιχειρηματολογούσε για την ορθότητα της απόφασης τους, να αρνηθούν την κηδεία του αδερφού μου. Το κείμενο αυτό διαβάστηκε παρουσία της 96χρονης γιαγιάς και της συζύγου. Το ύφος του ήταν επιθετικό, ανάρμοστο για την στιγμή , απαξιωτικό για το στενό περιβάλλον του αδερφού μου και προσβλητικό για την μνήμη του.

Με φράσεις, όπως ‘’ψεύτικο και υποκριτικό ενδιαφέρον του περιβάλλοντος του’’, ‘’αμαρτωλός’’ κ.λπ., καταρράκωσε κυριολεκτικά αυτές τις ήδη ψυχολογικά τσακισμένες γυναίκες. Τις διαπόμπευσε και τις διέσυρε μπροστά στους παρευρισκόμενους, από τους οποίους δεν υπήρξε και καμία ουσιαστική αντίδραση.

Πιερ Πάολο Παζολίνι - Ο Αμαρτωλός `Αγιος

Δημήτρης Μπουρνούς*   "Όλη μέρα δουλεύω όπως ένας καλόγερος και τη νύχτα σε γύρες, όπως ένας βρωμόγατος, αναζητώντας τον έρωτα. Θα προτείνω στη Σύνοδο να με ανακηρύξει άγιο". Εν αρχή ην ο Λόγος: Η μητέρα, την οποία ο μικρός Πιερ θα αγαπήσει παράφορα, ενώ από την άλλη θα προσπαθήσει να αρνηθεί τον αυταρχικό πατέρα, Κάρλο Παζολίνι, υπολοχαγό του πεζικού, που πάνω απ' όλα βάζει την καριέρα του, Οι πατρικές σκηνές είναι και ο πρώτος του εφιάλτης. "Ολα τα βράδια περίμενα με τρόμο την ώρα του δείπνου γιατί ήξερα ότι θα δημιουργούνταν σκηνές" θα γράψει χρόνια αργότερα. 

.

Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, γεννημένος στις 4 Μαρτίου του 1922 στην Μπολόνια, χρονιά που ανεβαίνει στην εξουσία ο Μουσολίνι, γράφει τα πρώτα του ποιήματα στο δημοτικό σχολείο του Σάτσιλε. Ντροπαλός, χωρίς καμία επιθετικότητα, γοητεύεται με πι διάλεκτο του Φριούλι, της επαρχίας όπου καταφεύγει με τη μητέρα του, στο σπίτι της στο χωριό Καζάρσα. Βιώνει ερεθιστικά, χαρούμενα αλλά και ενοχικά την ομοφυλοφιλία στα χωράφια και τους αγρούς της Καζάρσα μέσα από τον έρωτά του για τον Σβεν.

Χρόνος: 1942. Χρόνια πολέμου, που ο πατέρας του βρίσκεται αιχμάλωτος στην Κένυα. Έχει τελειώσει το γυμνάσιο στην Μπολόνια,  το Λύκειο Γκαλβάνι και το πανεπιστήμιο. Το 1943 κάνει τη θητεία του, αλλά λιποτακτεί και ξαναγυρίζει στην Καζάρσα. Εκτός από ποιητής είναι πια και φιλόλογος. Παρά τη δολοφονία του αδελφού του Γκουίντο από αντάρτες Γιουγκοσλάβους, με νεανική ορμητικότητα μπαίνει στις γραμμές του ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Είναι το ίδιο κόμμα που θα τον διαγράψει για την «ιδιαιτερότητα» του, την ομοφυλοφιλία. Ποτέ ο Παζολίνι στις πάμπολλες συνεντεύξεις του δεν θα αναφερθεί ο' αυτή την περίοδο, που αποτελεί και την αρχή της κατοπινής του τραγωδίας..