ΤΟΥ ΡΟΚ ΕΝ ΡΟΛ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 1956-1967
Κώστας Κατσάπης,
Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας (iaen.gr),
Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς,
Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε.
Έγραψε στις 26.05.2014 ο/η: Λάζαρης Γιάννης
 | Tέσσερις μόλις ημέρες πριν εκδηλωθεί το πραξικόπημα τής 21ης Απριλίου, ένα σημαντικό γεγονός λάμβανε χώρα στην Αθήνα, το οποίο -δίκην υστερόγραφου- (θα) υποδείκνυε με έξοχο τρόπο τις διεθνείς διαστάσεις τού «φαινομένου τού Rock and Roll»: Οι Rolling Stones είχαν επιλέξει την πόλη ως σταθμό μιάς μεγάλης ευρωπαϊκής τους περιοδείας. Την παραμονή τής συναυλίας, ένα ενθουσιώδες πλήθος αγοριών και κοριτσιών τους περίμενε στο αεροδρόμιο γιά να τους αποθεώσει, παρουσία ισχυρής αστυνομικής δύναμης. |
«Οι γιεγιέδες τής Αθήνας», περιέγραφε την επόμενη ημέρα η εφημερίδα Απογευματινή, «(βρίσκονταν) σε συναγερμό. Τα περισσότερα από τα ζωηρά αυτά δεκαεννιάχρονα παιδιά ήσαν ντυμένα ποικιλόχρωμα, φανταχτερά, με πλούσια μαλλιά και φαβορίτες. [...] Οι μαθήτριες των γυμνασίων -πολλές σε αριθμό- έφεραν στο στήθος τους ταινίες με την επιγραφή Rolling Stones, οι φερέλπιδες νεαροί κονκάρδες με την φωτογραφία των... επίγειων θεών τού σέικ».
Παρά την καταρρακτώδη βροχή, που έπεφτε, ένα πλήθος, το οποίο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, που δημοσιεύτηκαν την επόμενη μέρα στον Τύπο, ανερχόταν σε επτά με δέκα χιλιάδες κόσμο, συγκεντρώθηκαν στο γήπεδο τού Παναθηναϊκού, γιά να απολαύσουν ένα από τα σπουδαιότερα συγκροτήματα τής εποχής.
Το πάθος υπήρξε μεγάλο και οι αθηναίοι teenagers έκαναν ο,τιδήποτε γιά να εκδηλώσουν την αγάπη, που έτρεφαν γιά τους Rolling Stones. «Ομαδική υστερία», «πανδαιμόνιο» και «παραλήρημα» ήσαν μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς, που χρησιμοποίησε ο αθηναϊκός Τύπος, γιά να περιγράψει τα συναισθήματα, που προκάλεσαν οι Stones στους αθηναίους οπαδούς τους, αλλά και τις εκδηλώσεις αγάπης των τελευταίων γιά τα ινδάλματά τους.
Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη με κύριο συντελεστή τον ζωηρό ρυθμό των Stones. Τη στιγμή ακριβώς τής απόλυτης «έκστασης», ένα απρόβλεπτο γεγονός έλαβε χώρα: ένας εκ των managers τού συγκροτήματος θέλησε να μοιράσει μία ανθοδέσμη με κόκκινα γαρύφαλλα στους αθηναίους teenagers και οι αστυνομικοί θεωρώντας προφανώς, ότι η πράξη του αυτή ενέχει κάποιον πολιτικό συμβολισμό, επιχείρησαν να τον σταματήσουν.
Όταν έγινε αντιληπτό, ότι ο manager των Stones προπηλακίζεται από τα όργανα της τάξης, τα μέλη τού συγκροτήματος έτρεξαν να τον υπερασπιστούν με αποτέλεσμα να προκληθεί αναστάτωση και οι Rolling Stones, εξοργισμένοι από τη συμπεριφορά των αστυνομικών, να διακόψουν τη συναυλία τους ύστερα μόλις από είκοσι λεπτά.
Έξαλλοι οι χιλιάδες νέοι στις εξέδρες αποδοκίμαζαν γιά αρκετά λεπτά τη στάση των αστυνομικών, μέχρις ότου ο διευθυντής τής Αστυνομίας Αθηνών, ο οποίος ήταν παρών στο γήπεδο τού Παναθηναϊκού επικεφαλής τής αστυνομικής δύναμης, έδωσε εντολή να βυθιστεί το γήπεδο στο σκοτάδι, ώστε να υποχρεωθούν οι «γιεγιέδες» να αποχωρήσουν.
|
Σε μιά (μεταπολεμική) περίοδο, που είδε την ανάδυση μιάς σειράς από (λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά από την άποψη τής επιρροής τους) πολιτικά και κοινωνικά κινήματα, από κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις με σαφή, συγκεκριμένα και σχηματοποιημένα πολιτικά αιτήματα, τα (όχι πολύ σοβαρά είναι η αλήθεια) επεισόδια, που ακολούθησαν το περιπετειώδες τέλος τής συναυλίας των «ακούρευτων Stones» στην Αθήνα, επρόκειτο να είναι, όπως εύστοχα επισημάνθηκε, «το τελευταίο ξύλο πριν από το πραξικόπημα».
Στο εξής, η εξαφάνιση τού «γιεγιέδικου» τρόπου ζωής και η επάνοδος τής νεολαίας στον «ορθό» δρόμο, τουτέστιν στον ελληνορθόδοξο τρόπο ζωής και τις αξίες του, που τόσο φαίνονταν να έχουν υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια, μεταβαλλόταν γιά το καθεστώς τής 21ης Απριλίου σε μία σπουδαία μέριμνα. Και η μέριμνα αυτή, παρά το γεγονός, ότι η χούντα είχε να αντιμετωπίσει πολύ σημαντικά οικονομικά, πολιτικά και θεσμικά ζητήματα, επρόκειτο να αναδειχθεί ως μιά (εκ πρώτης όψεως) παράδοξη προτεραιότητα.
Μόλις τέσσερις ημέρες ύστερα από την κατάλυση τού δημοκρατικού πολιτεύματος, ο υπουργός Εσωτερικών Στυλιανός Παττακός, γνωστοποιούσε στον αθηναϊκό Τύπο την πρόθεση τής κυβέρνησης και τού ιδίου προσωπικά, να μπει ένας φραγμός στον «κατήφορο», στον οποίον θεωρούσε, ότι είχε εισέλθει η νεολαία τα τελευταία χρόνια:
«Όλοι οι μαθηταί και αι μαθήτριαι των δημοτικών σχολείων, γυμνασίων και λυκείων, οφείλουν τού λοιπού να έχουν κοσμίαν εμφάνισιν, να είναι ευπρεπείς, καθαροί και προπαντός όχι ακούρευτοι», προειδοποιούσε σχετική απόφαση, την οποία με πλήρη συναίσθηση καθήκοντος ανακοίνωσε στους εκπροσώπους τού Τύπου.
«Οι Beatles», πρόσθετε, «teenagers και beatniks, τα ξένα αυτά φρούτα των τεντυμπόυδων, δέν έχουν θέσιν πλέον εις την Ελλάδα». («Μέτρα διά την νεολαίαν. Κοσμία θα είναι η όλη εμφάνισις των μαθητριών. Οι μαθηταί οφείλουν να είναι καθαροί και κουρεμένοι. Τακτικός εκκλησιασμός», Βραδυνή, 25.04.1967. Βλ. επίσης: «Δηλώσεις τού κ. Παττακού. Κοσμία εμφάνισις και θρησκευτική αγωγή απάντων των μαθητών. Απαγόρευσις εισόδου εις τα κέντρα τεχνικών παιγνίων», Απογευματινή, 25.04.1967).
|
Διαπιστώνοντας ο υπουργός Εσωτερικών, ότι οι teenagers δέν είχαν πλέον θέση στην Ελλάδα τού ελληνοχριστιανικού πολιτισμού και ήθους, δέν αναφερόταν φυσικά, στην ομάδα των «teens» με την ηλικιακή διάσταση τού όρου (σε όσους δηλαδή βρίσκονταν ανάμεσα στα δεκατρία και στα δεκαεννιά τους χρόνια), αλλά σε εκείνο το τμήμα τής νεολαίας, το οποίο είχε προσαρμόσει τη συμπεριφορά του στα «γιεγιέδικα» (και κατακριτέα) πρότυπα συμπεριφοράς.
| Η αναφορά στους τεντιμπόηδες, στους πρωταγωνιστές δηλαδή ενός φαινομένου, που από χρόνια πλέον είχε πάψει να απασχολεί την κοινωνία, υποδείκνυε, ότι η συζήτηση, που στα τέλη της δεκαετίας τού '50 είχε διεξαχθεί σχετικά με τον τεντιμποϊσμό, είχε επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο, με τον οποίο οι υπερασπιστές των ηθών προσλάμβαναν και ερμήνευαν τις καινοφανείς συμπεριφορές των νέων. |
|
συζήτηση και ιδίως η προσέγγιση τού τελευταίου ως αποτέλεσμα της υποχώρησης τής ελληνορθόδοξης παράδοσης μπροστά στην «επέλαση» τού δυτικού τρόπου ζωής και διασκέδασης, και κυρίως ως απόρριψη των ηθικών αρχών της από τους νέους και όχι ως εκδήλωση από αυτούς μιάς παραβατικής συμπεριφοράς με τη στενή νομική έννοια τού όρου, παρείχε αυτομάτως και τα εργαλεία, που θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν γιά την αντιστροφή τής κατάστασης.
Αν η υποχώρηση τής παράδοσης επισημαινόταν ως υπεύθυνη γιά το «παραστράτημα» των νέων, η επαναφορά της στο προσκήνιο και η ισχυροποίησή της θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ικανοποιητικό «αντίδοτο». Και αν τα «φρούτα τού δυτικού τρόπου ζωής» ήσαν υπεύθυνα γιά τον «κατήφορο» τής νεολαίας, η καταπολέμησή τους θα μπορούσε να επαναφέρει τη νεολαία στον (ορθό) δρόμο, από τον οποίο και είχε «ξεστρατίσει». Όχι τυχαία, ο Στυλιανός Παττακός συμπλήρωνε, ότι τα μέτρα, τα οποία ανακοίνωνε σχετικά με την «ευπρέπεια» τής νεολαίας, θα ακολουθούνταν από μιά σειρά (αυστηρών) οδηγιών, οι οποίες αφορούσαν το ντύσιμο, τη διασκέδασή της, αλλά και την ενδυνάμωση τού θρησκευτικού της αισθήματος.
«Επίσης», σημείωνε, «δέν θα επιτρέπεται εις τας μαθήτριας να φορούν μίνι φούστες, αλλά θα προσέρχωνται ντυμένες ευπρεπώς, υπ' ευθύνη των διευθυντών των σχολείων και των επιθεωρητών. [...] Επίσης, θα απαγορευθή η είσοδος μαθητών εις κέντρα τεχνικών παιγνίων (μπιλιάρδα, ποδοσφαιράκια κ.λπ.). Τέλος, μερίμνη των διευθυντών των σχολείων, οι μαθηταί και αι μαθήτριαι θα μετάσχουν των μυστηρίων τής εξομολογήσεως και θείας μεταλήψεως κατά την Μεγάλην Εβδομάδα και θα εκκλησιάζωνται μετά το άνοιγμα τής λειτουργίας των σχολείων, υποχρεωτικώς κατά Κυριακήν, καταλογιζομένης τυχόν απουσίας των». («Μέτρα δια την νεολαίαν. Κοσμία θα είναι η όλη εμφάνισις των μαθητριών...», Βραδυνή, 25.04.1967).
Με τη συναυλία των Rolling Stones στην Αθήνα στις 17 Απριλίου, την επιβολή τής χούντας και τη διατύπωση θέσεων και οδηγιών από τον Παττακό γιά την περιστολή τού «γιεγιέδικου τρόπου ζωής» των νέων στις 24 Απριλίου, τερματιζόταν μία περίοδος στην «κοινωνική ιστορία» τού φαινομένου τού Rock and Roll στην Ελλάδα.
|
Όταν το Rock and Roll είχε εμφανισθεί στα μέσα τής δεκαετίας τού '50 στις Ηνωμένες Πολιτείες, δέν αποτελούσε τίποτε περισσότερο από έναν χορό, ο οποίος, υποτίθεται, ότι είχε έντονες σεξουαλικές συμπαραδηλώσεις (σίγουρα όχι περισσότερες από τους «αποδεκτούς» χορούς τής Jazz), καθώς και μία «ικανότητα» να ωθεί με κάποιον απροσδιόριστο τρόπο τους νεαρούς ακροατές του στην παραβατική συμπεριφορά.
Tο ίδιο το Rock and Roll ως μουσική και ως χορός δέν υπήρξε και τόσο καινοτόμο όσο προβλήθηκε, δεδομένου, ότι περισσότερο ενσωμάτωσε στοιχεία από προηγούμενες μουσικές (όπως το Rhythm and Blues ή το λευκό Hillbilly) και χορούς, παρά υπήρξε το ίδιο μιά καινούργια από μουσικολογική άποψη πρόταση.
Συνδεόμενο, όμως, εξαρχής με τις ανησυχίες, που εμφανίστηκαν, σε έντονο μάλιστα βαθμό, την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, σε πολλές κοινωνίες γιά το παρόν και το μέλλον μιάς νεολαίας, που φαινόταν να μεγαλώνει κάτω από συνθήκες εντελώς διαφορετικές από αυτές, που είχαν μεγαλώσει οι προηγούμενες γενιές, το Rock and Roll υπήρξε εξαρχής καινοτόμο ως προς τούτο:
Κουβαλούσε από τη γέννησή του ήδη, την ταυτότητα μιάς μουσικής, που μπορούσε να εκφράζει προνομιακά με τον έντονο ρυθμό του και τις λαϊκές νέγρικες καταβολές του τη δυσαρέσκεια και την απαρέσκεια μιάς νεολαίας, η οποία δύσκολα μπορούσε να ικανοποιηθεί με τους καλλιτέχνες και τα μουσικά προϊόντα, που (τής) πρότεινε η καθιερωμένη μουσική βιομηχανία.
|
Αντικείμενο τού βιβλίου αποτελεί η διερεύνηση τού τρόπου, με τον οποίο το Rock and Roll εμφανίστηκε στην Ελλάδα, τής διαδικασίας, μέσω τής οποίας διαδόθηκε στη νεολαία, καθώς και η αποκωδικοποίηση των ερμηνειών, που δόθηκαν γιά το Rock and Roll, τις αφετηρίες του και τις (πραγματικές ή υποτιθέμενες) συνέπειές του γιά τη νεολαία.
Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας διερευνά τον απόηχο, που οι «ηδονικοί» αυτοί ρυθμοί είχαν στην κοινωνία μας, το πώς η τελευταία ερμήνευσε το Rock and Roll, ποιές ήσαν οι προϋποθέσεις των όποιων προσλήψεων, αλλά και ποιές οι συνέχειες και οι τομές, που μπορούν να εντοπιστούν.
Δεδομένου, ότι ένα τέτοιο εγχείρημα μπορεί να έχει τύχη μόνο συναρθρώνοντας το Rock and Roll στις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και ιδεολογικές πραγματικότητες τής εποχής του, επελέγη ως καταληκτήριο όριο τής έρευνας το 1967.
466 σελίδες, αρχείο μορφής pdf, 15,6 ΜΒ.
Κατεβάστε δωρεάν ολόκληρο το βιβλίο κάνοντας κλικ εδώ.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Εδώ εκτονώνεστε ...