Η γνώμη του ΚΚΕ για τον ΕΛΑΣ

Όποιος νομίζει ότι το «βαθύ» κόμμα των επαγγελματιών επαναστατών χώνεψε ποτέ τον ΕΛΑΣ και τη δράση του κάνει λάθος.  Η γνώμη που είχε για τον ΕΛΑΣ το κομματικό απαράτ σκιτσάρεται με απόλυτη ευκρίνεια από τον Κώστα Καραγιώργη, το alter ego του Νίκου Ζαχαριάδη μέχρι… λίγο πριν την ήττα, που σήμαινε και τη δική του εξόντωση, σε μια επιστολή του προς τον Ζαχαριάδη, γραμμένη στις 17 Ιουνίου 1948 (1), από την οποία παραθέτω τα σημεία που έχουν σχέση με το θέμα.
Γράφει ο Καραγιώργης:

1. Είχα κατασταλάξει στη γνώμη πως ο ένοπλος αγώνας στην άλλη κατοχή έπρεπε να συγκεντρωθεί κυρίως στο βουνό και να γίνει ο άξονας του Εθνικοαπελευθερωτικού και λαϊκού δημοκρατικού κινήματος, όχι όμως σαν πολιτιοκοστρατιωτική οργάνωση αλλά με βάση τον πόλεμο εναντίον του καταχτητή και των Ελλήνων συνεργατών του. Από τις πόλεις θα έπρεπε να τραβήξουμε άφθονα λαϊκά και ιδιαίτερα προλεταριακά στοιχεία στον ένοπλο αγώνα του βουνού κατά πρώτο λόγο. Και κατόπιν θα επικρατούσαμε και σε όσες πόλεις στο μεταξύ δεν θα είχαμε μπορέσει να αναπτύξουμε μέσα ένοπλο αγώνα.
2. Για έναν τέτοιο πόλεμο μας χρειάζονταν ένας λαϊκός επαναστατικός στρατός με βάση τα στελέχη του ΚΚΕ και κατά πρώτο λόγο τα ανώτερα. Γύρω σ’ αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και όλα τα άλλα στελέχη που θα έβγαζε το λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα, καθώς και οι παλιοί αξιωματικοί.
3. Από τη πείρα του 1943 είχα τη γνώμη ότι οι μόνιμοι αξιωματικοί μας τράβηξαν σε πολύ στραβό δρόμο. Κατά πρώτο λόγο στη γενική τακτική: «Να υποχωρούμε πάντα μπρος στον προελαύνοντα εχθρό μη λυπούμενοι το έδαφος που χάνουμε. Να διατηρούμε τις δυνάμεις μας ακέραιες για τους μελλοντικούς μας σκοπούς» (Έτσι μας τη διατύπωσε ο Σιάντος το καλοκαίρι του 1943 μπρος σε όλο το Γραφείο Περιοχής Θεσσαλίας. Ο σ. Κοτσάβρας τα θυμάται επί λέξει). Αλλά και σαν γενική νοοτροπία: «στρατιωτικοποίηση του ΕΛΑΣ πάνω σε παλιό, γραφειοκρατικό, καραβανάδικο πνεύμα». Ραχάτι, καλοπέραση, πολιτικολογία και πολεμικός συμβιβασμός, στην ουσία, με τον καταχτητή. Σε μιαν Ολομέλεια της Επιτροπής Περιοχής Θεσσαλίας (υπήρχε αντιπροσωπεία του Πολιτικού Γραφείου με επικεφαλής τον σ. Ιωαννίδη) μίλησα για «λιπαρές επωμίδες» των μονίμων αξιωματικών μέσα στον ΕΛΑΣ. Μου μπήκε έμμεσα χέρι για τους «λίβελους κατά των αξιωματικών».

(…) (2)
 7. Είχα ευθύς από τις αρχές του ένοπλου αγώνα στα 1942 διαφωνήσει ανποιχτά για την ανάδειξη του Κλάρα σε «καπετάνιο» πρώτα της Ρούμελης και ύστερα του Γενικού Στρατηγείου. Και γιατί ήταν δηλωσίας και γιατί θα αποτελούσε «πρότυπο» για την ανάδειξη ανάλογων «καπεταναίων». Έτσι σαν αντίβαρο στην επίδραση των παλιών αξιωματικών που έφερναν στις γραμμές μας το πνεύμα του αστικού στρατού, από την πλευρά του λαϊκού κινήματος προωθούνταν τέτοιοι τύποι και δοξάζονταν: Άρης, Ορέστης, Ζαχαριάς, Πελοπίδας, όλοι οι καπετανοίοι της Ρούμελης, του Μωριά και της Εύβοιας κλπ. (Αργότερα βρήκαν και τον θεωρητικό τους στο πρόσωπο του Πετσόπουλου). Στους «ειδικούς» του παλιού στρατού αντιπαρατάχθηκαν οι «ειδικοί» από την πλευρά μας: γενειάδα, χατζάρι, σαδισμοί, αυθαιρεσία, διαφθορά κλπ. (Φυσικά δεν πρόκειται να παραγνωρίσω σ’ αυτούς τον παράγοντα της παλικαριάς, αλλά όπου αυτός πραγματικά υπήρχε. Συχνά θεωρούνταν παλικαριά η απαίσια απολίτικη τρομοκρατική αιμοβορία) (3). Τα καθαυτό κομματικά στελέχη, ή δεν μπήκαν καθόλου μέσα στον ΕΛΑΣ (σχεδόν όλα τα μέλη του ΠΓ και της ΚΕ) ή όσα μπήκαν και δούλεψαν το 1943 βγήκαν με εντολή τπου Σιάντου στο τέλος του 1943 (εγώ, Κολλιγιάννης, Μανιάτης). Και την άνοιξη του 1944 με απόφαση της ΠΕΕΑ καταργηθήκαμε και τυπικά σαν «αντιπρόσωποι του ΕΑΜ». Έμεινε μόνο ο σ. Μάρκος που ήταν αντάρτης από τον Αύγουστο του 1943. Έχει κι αυτό την εξήγησή του σαν εξαίρεση.
      8. Από το καλοκαίρι του 1944, όταν έβαλα γραπτά αυτά τα ζητήματα στη  γραμματεία του ΠΓ, σημείωνα ότι έπρεπε τα κομματικά στελέχη να πάρουν στα  χέρια τους στο στρατό μας και όχι οι αξιωματικοί και «καπεταναίοι» και ανάφερα για παράδειγμα τον σ. Μάρκο «που κάνει για αντάρτης».
Τα ίδια είπα γι’ αυτόν και μέσα στην 11^η Ολομέλεια.
9. Για την αποκατάσταση των δηλωσιών διαφώνησα ανοιχτά ευθύς εξαρχής και έκανα ό,τι μπόρεσα στον τομέα μου μαζί με τους συνεργάτες μου. Κάναμε ελάχιστες αποκαταστάσεις και μόνο προς το τέλος της κατοχής αναγκαστήκαμε και εμείς να αλλάξουμε κάπως τακτική (4).
(…)
Τις γνώμες μου για την κατάσταση είχα αποκρυσταλλώσει γύρω στο Σεπτέμβρη- Οκτώβρη 1943. Τα περί Άρη και καπεταναίων είχα ήδη θέσει εξαρχής και εξακολουθητικά στο κόμμα και τα περί δηλωσιών επίσης.
(…)
Το καλοκαίρι του 1944 έκανα ένα μεγάλο υπόμνημα προς τη Γραμματεία του ΠΓ με όλες αυτές τις απόψεις. Το διάβασαν οι σ. Ιωαννίδης και Σιάντος. Πρέπει να υπάρχει μέσα στο αρχείο του ΠΓ που, καθώς έμαθα, δε χάθηκε. Δε μου είπαν τίποτα σχετικά, αλλά κατάλαβα ότι είχε πάρα πολύ θυμώσει ο σ. Σιάντος.
(…)
Σήμερα βλέπω ότι όλες οι τοτινές απόψεις μου αποτελούν κοινοτοπία για σήμερα. Και όχι μόνο αποτελούν τη στρατιωτική και πολιτική γραμμή του κόμματος τώρα (Λαϊκός Επαναστατικός Στρατός, ΚΚΕ και στρατός, παλιοί αξιωματικοί και χειρισμός τους, ο σ. Μάρκος επικεφαλής του Δημοκρατικού Στρατού κι εσύ μαζί του κλπ), αλλά απλώνονται σαν κρίση και στο παρελθόν (ΕΛΑΣ και ΕΑΜ, γραμμή μας στο ζήτημα του πολεμικοεπιθετικού πνεύματος, καπεταναίοι, συμφωνία της Καζέρτας κλπ). (5) Επίσης από το ζήτημα του Λιβάνου – που, ωστόσο, δεν μπορεί να ξεκοπεί σαν σωστή γραμμή είτε σαν λάθος από τα υπόλοιπα.
(…)

Σημειώσεις
1.
Ολόκληρη η επιστολή στο βιβλίο της Κατερίνας Ζωϊτοπούλου – Μαυροκεφαλίδου Μαρία Καραγιώργη: το όνειρο δεν έσβησε… Εκδ. ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, Αθήνα 2013, σελ. 269-275
2.
Οι τρεις παράγραφοι που μεσολαβούν αναφέρονται επικριτικά  στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, καθώς και στην άποψη του Σιάντου για αποκλεισμό ακόμα και της σκέψης για σύγκρουση με τους Άγγλους, το καλοκαίρι του ’44. Για θέματα δηλαδή που χειρίστηκε πολιτικά και είχε την ευθύνη αποκλειστικά  το ΚΚΕ και όχι ο ΕΛΑΣ.
3.
Αναρωτιέται κανείς αν έχει γραφτεί τίποτα χειρότερο για τα στελέχη και τη δράση του ΕΛΑΣ από τους ιδεολογικούς αντιπάλους του, στην Κατοχή και μετά.
4.
Μοιάζει παράξενο που ο Καραγιώργης ομολογεί γραπτά ότι σχεδόν έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια την κομματική γραμμή. Η συνέχεια του κειμένου μας δίνει να καταλάβουμε γιατί επικαλείται αυτή την αντικομματική συμπεριφορά ως επιχείρημα υπέρ του.
5.
Εδώ βρίσκεται το πιο κρίσιμο σημείο: ο Καραγιώργης προχωράει σ’ αυτή την άκρως απαξιωτική αποτίμηση για τον ΕΛΑΣ (και τον Σιάντο, ως υπεύθυνο για εκείνα τα λάθη) γιατί γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή είναι και η άποψη του Ζαχαριάδη, συνεπώς ολόκληρου του κομματικού δυναμικού του ΚΚΕ εκείνης της περιόδου (1948).  Φυσικά δεν έχει κανένα νόημα να συγκρίνουμε τις εξωπραγματικές «επαναστατικές» ιδεοληψίες εκείνης της εποχής, με εκείνες της Κατοχής. Έχει όμως σημασία να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονταν οι ηγέτες της ελληνικής κομμουνιστικής επανάστασης, αντί να τους αποδίδουμε άλλα αντ’ άλλων, όπως  πολύ συχνά συμβαίνει.
Πηγή