Το αμαρτωλό στήθος

Βελίκα Καραβάλτσιου 

«Εν αρχή ην ο μαστός». Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, εκτός από μια πρόσφατη περίοδο, δεν υπήρξε υποκατάστατο για το μητρικό γάλα.

Η απεικόνιση της Ίσιδος να θηλάζει τον Φαραώ κατοχύρωνε τη θεία του υπόσταση. Το ιερό στήθος, του πρόσφερε αθανασία. Ο πιο περίεργος σχηματισμός μαστών όμως, ανήκει στην αρσενική θεότητα του Νείλου, τον Άπι. Τα γυναικεία στήθη στο στέρνο του ποτάμιου Θεού τοποθετούνταν ως ένδειξη γονιμότητας, μιας και ήταν υπεύθυνος για την υπερχείλιση του Νείλου από την οποία η άνυδρη γη ποτίζονταν και τα σπαρτά αρδεύονταν. Σε αγγεία, σαρκοφάγους και τοιχογραφίες του ανακτόρου της Κνωσού, οι Μινωίτισσες, με κωδωνόσχημες φούστες και περίκορμα που σήκωναν τα γυμνά στήθη, φέρουν τις προσφορές για την τέλεση των θυσιών.

Θεές, Ιέρειες, Αγίες και Μαντόνες… Ακόμα κι ο Δίας, όταν θέλησε ο γιος του, ο Ηρακλής, να γίνει αθάνατος, τον τοποθέτησε στα στήθη της Ήρας όσο αυτή κοιμόταν. Ο Ηρακλής όμως, βύζαξε τόσο δυνατά που η Ήρα ξύπνησε και συνειδητοποίησε ότι το παιδί δεν ήταν δικό της. Τότε τράβηξε το στήθος της με τέτοια δύναμη που το γάλα της ανάβλυσε ορμητικά στον ουρανό και έτσι δημιουργήθηκε ο Γαλαξίας.

Η Ελένη της Τροίας που επέστρεψε από τον Τρωικό πόλεμο και γύμνωσε τα «μήλα του κόρφου της» μπροστά στον Μενέλαο, κάνοντάς τον να βάλει στην άκρη το ξίφος του και να τη συγχωρέσει. Το κινεζικό ιδεόγραμμα για τη λέξη μητέρα που σχηματίζεται από δύο σχηματοποιημένα τετράγωνα στήθη. Το μήλο της Πτώσης που παρομοιάζεται με τα στήθη της Εύας και το Θείο βρέφος που απεικονίζεται στην αγκαλιά της βρεφοκρατούσας και θηλάζουσας μητέρα του.

Το ερωτικό στήθος όμως, επισκίασε τη γαλακτοφόρο μητέρα. Η μητέρα και η αγία ενάντια στην αμαρτωλή και την πόρνη. Η υποχρέωση του θηλασμού είναι αξίωση ανταγωνιστική με την υποχρέωση της διέγερσης.

Γυμνωμένο από τη σύνδεσή του με την ιερότητα, λοιπόν, το στήθος έγινε αδιαμφισβήτητο πεδίο διαπραγμάτευσης της αρσενικής επιθυμίας. Εκπρόσωποι της χριστιανικής εκκλησίας αποκαλούσαν τα δαντελένια ανοίγματα των γυναικείων φορεμάτων «πύλες της κολάσεως». Ένας Γάλλος ιερέας διαβεβαίωνε πως οι γυναίκες που αποκάλυπταν τα στήθη τους, στην κόλαση θα κρεμαστούν από τα «αναίσχυντα μαστάρια τους».Το κριτήριο αξιολόγησης του στήθους που καθιερώθηκε από τον Μεσαίωνα παρέμεινε ουσιαστικά το ίδιο σε όλη τη διάρκεια της αναγέννησης. Έπρεπε να είναι μικρό, λευκό, σκληρό, στητό και το ένα σε απόσταση από το άλλο. Οι εταίρες φοβόντουσαν την εποχή που τα στήθη τους θα άρχιζαν να χαλαρώνουν. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έχαναν την εμπορευματική τους αξία.

Οι Γαλλίδες, για να προφυλακτούν από την απόκτηση μεγάλου στήθους είχαν πρόσβαση σε ένα οπλοστάσιο πρακτικών. Χρησιμοποιούσαν διάλυμα από παπαρούνα, έγχυμα από κισσό, ροδέλαιο, καμφορά και διαλύματα από βρόχινο νερό ή γάλα από θηλυκό χοίρο. Έτριβαν κύμινο μαζί με νερό και άπλωναν τον πολτό στα στήθη τους.

Για να προφυλάξουν τα στήθη τους από τη χαλάρωση, πολλές πλούσιες μητέρες της Αναγέννησης αποφάσιζαν να μη θηλάσουν τα παιδιά τους. Οι Γαλλίδες και οι Ιταλίδες ανώτερης τάξης χρησιμοποιούσαν τροφούς.

Οι Γάλλοι διατήρησαν την προτίμησή τους στα μικρά στήθη μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι Ιταλοί της πρώιμης Αναγέννησης όμως, επέτρεψαν την εμφάνιση του πιο μεγάλου στήθους και των κάπως πιο γεμάτων γοφών και μηρών.

Γενικά, ως τα τέλη της Αναγέννησης οι άνδρες είχαν την τάση να ευνοούν τα μεγάλα στήθη. Οι μικροί εφηβικοί λοφίσκοι του τέλους του Μεσαίωνα, έδωσαν τη θέση τους πεντακόσια χρόνια αργότερα.

Την ίδια εποχή είχε γίνει ήδη της μόδας για τις γυναίκες της ανώτερης τάξης να επιδεικνύουν ικανοποιητικό τμήμα του στήθους τους και ένα κεφάλι με κατσαρά μαλλιά. Οι κορσέδες αποτέλεσαν στυλοβάτη των γυναικών και ανέβασαν τα στήθη σε αφύσικα ύψη πάνω από ντεκολτέ.

Στη Γαλλία, το θέμα του θηλασμού επρόκειτο να έχει τις πιο επαναστατικές συνέπειες.

Φιλόσοφοι και γιατροί ηγήθηκαν της εκστρατείας ενάντια στον θηλασμό από τροφούς και το πρόσωπο που άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση δεν ήταν άλλο από τον Jean-Jacques Rousseau. Ο Rousseau υποστήριξε ότι ο θηλασμός συνδέει με μεγαλύτερη σταθερότητα τις μητέρες με τα παιδιά. Επικρίθηκε μάλιστα από μεταγενέστερους σχολιαστές για την άποψή του ότι οι γυναίκες υπάρχουν στη γη έχοντας ως μοναδικό σκοπό να ικανοποιούν τους συζύγους τους και να θηλάζουν τα παιδιά τους. «Στους άνδρες δόθηκε μυαλό για να σκέφτονται και στις γυναίκες στήθη για να θηλάζουν», είχε πει.

Η Γαλλία υπήρξε επίσης πρωτοπόρος στην πολιτική και στην μόδα. Οποιεσδήποτε αναταραχές συνέβαιναν σε γαλλικό έδαφος, ήταν σίγουρο ότι θα έστελναν σεισμικές δονήσεις πέρα από τα εθνικά σύνορα. Όπως ειπώθηκε αργότερα, «Η Γαλλία φτερνίζονταν και όλη η Ευρώπη άρπαζε κρύωμα».

Ακολουθώντας τις απόψεις του Rousseau οι Γάλλοι πίστεψαν πως η κοινωνική αναμόρφωση θα προέκυπτε αν οι μητέρες θήλαζαν οι ίδιες τα παιδιά τους.

Η ατομική υποχρέωση της μάνα να θηλάσει συγχωνεύτηκε με τη συλλογική της ευθύνης απέναντι στο Έθνος, να θηλάσει τους πολίτες του. Έτσι το ερωτικό στήθος, έγινε δημοκρατικό στήθος!

Ανάμεσα σε νεκρούς και λάβαρα που κυματίζουν, η γυμνόστηθη Ελευθερία του Ντελακρουά οδηγεί τον λαό προς τη νίκη. Τα γυμνά στήθη έγιναν σύμβολα της αντίστασης τόσο επίμονα και επιθετικά όσο η ίδια η επανάσταση!

Στη διάρκεια του 20ού αιώνα τα στήθη πολιτικοποιήθηκαν. Ιδιαίτερα σε καιρούς πολέμου. Οι παραλλαγές στον τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν τα στήθη στην προπαγάνδα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τις εθνικές προτιμήσεις. Οι Ιταλοί απεικόνιζαν γυναίκες με έντονο μπούστο που εκπέμπουν ερωτισμό και δύναμη. Όταν όμως εμφανίζονταν γυναίκες στη ναζιστική προπαγάνδα, απεικονίζονταν πρωτίστως ως τροφοί των παιδιών των Αρίων.

Τα στήθη παρουσιάζονταν σε γυαλιστερές φωτογραφίες στα ένθετα των περιοδικών και αποστέλλονταν δωρεάν για να ανυψώσουν το ηθικό του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Αμερικανοί στρατιώτες κρεμούσαν τα κορίτσια πάνω από τις κουκέτες τους και περίμεναν ότι όταν θα επέστρεφαν από τον πόλεμο, τέτοια στήθη θα τους περίμεναν.

Οι στρατιώτες διάβαζαν άρθρα για τον πόλεμο και να «έκοβαν» το κορίτσι του μήνα. Τα προικισμένα κορίτσια του μήνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, λάνσαραν τη μόδα του στήθους σε σχήμα τορπίλης και αυτομάτως το υιοθέτησαν και οι υπόλοιπες Αμερικανίδες!

Στη στροφή του 19ου αιώνα, ο Freud, συγκέντρωσε ψυχαναλυτικές μαρτυρίες για να αποδείξει ότι ο θηλασμός του στήθους δεν ήταν μόνο η πρώτη δραστηριότητα του παιδιού, αλλά η απαρχή της σεξουαλικής του ζωής.

Για τον Freud, ένα φυσιολογικό παιδί, από το αρχικό στοματικό στάδιο στο στήθος, υποχρεωτικά θα προχωρήσει στο πρωκτικό και στο γενετήσιο στάδιο. Η ευχάριστη ερωτική αίσθηση που απορρέει από το θηλασμό τους στήθους, παρέμενε σε πολλές ασυνείδητες μορφές από την αρχή μέχρι το τέλος ολόκληρης της ζωής του ατόμου. Σε μια από αυτές τις περιεκτικές εκφράσεις αναφέρθηκε στην ενήλικη αγάπη ως μια επιστροφή στο μητρικό στήθος.

«Βλέπουμε δηλαδή» διαπιστώνει ο Φρόυντ «ότι αυτή η ιδιαίτερα αποκρουστική και διαστροφική φαντασίωση του θηλασμού του πέους έχει την πιο αθώα προέλευση. Είναι μια νέα εκδοχή αυτού που μπορεί να περιγραφεί ως προϊστορική αποτύπωση θηλασμού του στήθους της μητέρας ή της τροφού».

Αν λάβουμε υπόψη μας τη συμβολική σημασία του στήθους δεν προκαλεί έκπληξη που το γυναικείο απελευθερωτικό κίνημα ξεκίνησε με μια μορφή διαμαρτυρίας που μεταγενέστερα ονομάστηκε «το κάψιμο του σουτιέν». Το 1968 τα μέλη του Συνασπισμού για τη Γυναικεία απελευθέρωση διαδήλωσαν έξω από τα καλλιστεία που διοργανώνονταν για την ανάδειξη της Μις Αμερική και παρότρυναν τις γυναίκες να πετάξουν τα σουτιέν, τους κορσέδες, τα μπικουτί, τις ψεύτικες βλεφαρίδες και όλα τα σύμβολα που θεωρούσαν υποτιμητικά.

Την άνοιξη του 1987 η Cicciolina, γεννημένη στη Βουδαπέστη με το όνομα Liona Staller, καταλάμβανε την τεσσαρακοστή ένατη θέση στη λίστα των υποψηφίων που είχαν προταθεί για τη Βουλή από το Ιταλικό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Σε αντίθεση με τις συνυποψήφιές της, η Cicciolina δεν έχει κανένα πολιτικό ή ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Έχει στη διάθεσή της μόνο τα στήθη της…

Στις εκλογές του Ιουνίου -προς μεγάλη έκπληξη των εμπειρογνωμόνων- η Τσιτσιολίνα κερδίζει μία έδρα μεταξύ των 630 «αξιοσέβαστων», που αντιπροσώπευαν το έθνος. Στη διάρκεια των 4 χρόνων που ήταν βουλευτίνα υπέβαλε 7 προτάσεις που αφορούσαν:
1.
Το δικαίωμα τον φυλακισμένων να μετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις

2.
Τη σεξουαλική εκπαίδευση στα σχολεία

3.
Τη δημιουργία «πάρκων έρωτα»

4.
Την αναμόρφωση των κριτηρίων για το τι συνιστά άσεμνο στον κινηματογράφο

5.
Τη θέσπιση οικολογικού φόρου για τα μηχανοκίνητα οχήματα

6.
Την απαγόρευση πωλήσεων γούνας

7.
Την απαγόρευση της χρήσης ζώων σε πειράματα

8.
Την επαναλειτουργία των νόμιμων οίκων ανοχής

Η μετάβαση από τον κορσέ στο σουτιέν συνέβη τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Το Μάιο του 1994, όταν κυκλοφόρησε στην αγορά της Νέας Υόρκης το πρώτο Wonderbra, τρομπέτες προανήγγειλαν την άφιξή του και τενόροι τραγουδούσαν το εγκώμιό του. Το Wonderbra παραδόθηκε στο Macy’s από ένα τελεφερίκ γεμάτο μαζορέτες και στο Emporium από ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο. Και στα δύο καταστήματα, ο κόσμος έκανε ουρά έξω από την είσοδο πριν ανοίξουν οι πόρτες.

Η Γαλλίδα ηθοποιός, Μπριτζίτ Μπαρντό, άλλη μια τεχνητή ξανθιά με αισθητά στήθη, ανταγωνίστηκε τη Μονρόε με τη γοητεία της σέξι γατούλας. Οι Ιταλίδες, Σοφία Λόρεν και Τζίνα Λολομπριτζίτα, πρόσφεραν μιαν άλλη εικόνα, παθιασμένης, ακόμα και εκδικητικής σεξουαλικότητας, που σιγόκαιγε κάτω από τα σκούρα μαλλιά και τα βαριά στήθη τους.

Αν όμως τα μεγάλα στήθη ήταν οι δείκτες της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας τι απέμενε για τις γυναίκες με μικρό στήθος;

Η ηθοποιός Audrey Hepburn, που το στήθος της μετά δυσκολίας αποτελούσε προσδιοριστικό της χαρακτηριστικό, αντιπροσώπευε κάτι εντελώς διαφορετικό. Δεν ήταν σύμβολο του σεξ αλλά της κομψότητας. Ακόμα κι όταν πρωταγωνιστούσε σε ερωτικές ιστορίες, η απουσία σάρκας δήλωνε εκλέπτυνση και ευφυΐα παρά παθιασμένη σωματικότητα.

Τα στήθη κίνησαν και το ενδιαφέρον των γιατρών. Έδωσαν μεγάλη προσοχή στην πλευρά που σχετίζεται με τη διατήρηση της ζωής αλλά και σ’ αυτήν που σχετίζεται με τον θάνατο. Ανάμεσα στα πρωιμότερα ιατρικά έγγραφα που αναφέρονται στα στήθη είναι οι αιγυπτιακοί πάπυροι από τη 18η δυναστεία (1587-1328 π.Χ.). Ο πιο διαφωτιστικός πάπυρος σχετίζεται με τις παθήσεις του στήθους και περιέχει 48 περιπτώσεις που αντιμετωπίστηκαν με χειρουργική επέμβαση. Εκεί βρίσκεται και η πρωιμότερη, ίσως, καταγραφή καρκίνου του μαστού. Κάποιος πρότεινε την επίθεση στο προσβεβλημένο στήθος με ένα έμπλαστρο φτιαγμένο από μυαλά αγελάδας. Η συνταγή περιλάμβανε και ξόρκι προς το θεό Ίζερ.

Ο Γερμανός χειρούργος Wilhelm Fabry (1560-1634), πίστευε πως ο καρκίνος του μαστού ξεκινάει από μια σταγόνα γάλατος που πήζει και σκληραίνει μέσα στο στήθος. Ορισμένοι γιατροί πίστευαν πως ο καρκίνος είναι μεταδοτικός. Άλλοι προτείνουν δίαιτες με νερό, γάλα, ζωμό κότας, βατράχους ή φρύνους. Τα φαρμακεία προμηθεύουν χυμό από δηλητηριώδη φυτά, αρσενικό, μόλυβδο και αλοιφές υδραργύρου.

Η Γαλλίδα συγγραφέας, Fanny Burney, κατέγραψε την οδύνη της μαστεκτομής στην οποία υποβλήθηκε το 1811.

Ξαπλωμένη στο κρεβάτι, με το πρόσωπό καλυμμένο μόνο από ένα λεπτό μαντίλι, άκουσα τη φωνή του Δρα Λαρέ να ρωτά, «Ποιος θα κρατήσει αυτό το στήθος;». «Εγώ θα κρατήσω αυτό το στήθος», απάντησα. Έκλεισα τα μάτια για άλλη μια φορά. Τώρα ξεκινούσε ο πιο βασανιστικός πόνος…

Το παιδί βλέπει την τροφή, ο άντρας τον έρωτα, ο επιχειρηματίας το χρήμα, ο γιατρός την ασθένεια, οι θρησκευτικοί ιθύνοντες τα πνευματικά σύμβολα, οι ψυχαναλυτές το ασυνείδητο. Σε ποιον ανήκει τελικά αυτό το στήθος;

* πληροφορίες από το βιβλίο «Η ιστορία του γυναικείου στήθους», της Marilyn Yalom

H 25η Oκτωβρίου είναι παγκόσμια μέρα κατά του καρκίνου του μαστού.

Πηγή