Η Eκκλησία απαγόρευε τις γυναικείες φωνές στις θολωτές αίθουσές της, αλλά απαιτούσε αγγελικές φωνές με τρομερό όγκο πνευμόνων, που θα ανέβαζαν τους πιστούς στους ουρανούς.
Στην Ιταλία, χιλιάδες νεαρά αγόρια πέθαιναν για χάρη της ομορφιάς της μουσικής ή έγιναν σούπερσταρς στις παγκόσμιες όπερες.
Οι πρώτοι καστράτοι
Στα μέσα του 16ου αιώνα ξεκίνησαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη οι πρώτοι καστράτοι προκαλώντας αμηχανία, που γρήγορα έγινε θαυμασμός. Πρόγονοί τους υπήρξαν οι ευνούχοι των μεσαιωνικών βασιλικών αυλών.
Το 1589 ο Πάπας Σίξτος Ε΄, τους ενέταξε στη χορωδία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, αναδιοργανώνοντάς την ειδικά για χάρη τους.
Σύντομα, οι καστράτοι υπερκέρασαν τα αγόρια, των οποίων οι φωνές «έσπαγαν» κατά την εφηβεία.
Καστράτοι ονομάζονταν οι άντρες ερμηνευτές της εκκλησιαστικής μουσικής και της όπερας, που είχαν υποστεί ευνουχισμό κατά την παιδική ηλικία,
ώστε η φωνή τους να διατηρήσει την ικανότητα να αποδίδει πολύ υψηλές νότες.
Οι καστράτοι έχουν ταυτιστεί με τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της αναγεννησιακής και της μπαρόκ μουσικής, δηλαδή μιας περιόδου που διήρκεσε από τον 16ο έως τα τέλη του 18ου αιώνα. Στη συνέχεια, πέρασαν σε δεύτερη μοίρα εξαιτίας αλλαγών στις τεχνοτροπίες της όπερας και της ηθικής απαξίωσης του ευνουχισμού.
Με τον ευνουχισμό
άλλαζε η ορμονική εξέλιξη
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας και υπό την επίδραση των φυσιολογικών ορμονών της ανάπτυξης, ο λάρυγγας και οι φωνητικές χορδές του άνδρα μεγαλώνουν σημαντικά σε μέγεθος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η φωνή να βαθαίνει κατά περίπου μία οκτάβα.
Μέσω λοιπόν του ευνουχισμού φερέλπιδων αγοριών πριν μπουν στην εφηβεία, η φυσική ορμονική εξέλιξή τους ακυρωνόταν, οδηγώντας σε τραγουδιστές που διατηρούσαν φωνητικά το παιδικό ύψος και πλαστικότητα.
Παράλληλα, τα άκρα των οστών παρέμεναν ελαστικά λόγω έλλειψης τεστοστερόνης, με αποτέλεσμα ο θώρακας να μεγαλώνει περισσότερο από όσο ενός μέσου άνδρα ─ αυτό με τη σειρά του επέτρεπε στους πνεύμονες να χωρούν περισσότερο αέρα.
Συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω με την κατάλληλη μουσική αγωγή, ένας καλός καστράτος μπορούσε άνετα να φτάσει τις οκτάβες και την πλαστικότητα μιας μέτζο-σοπράνο ή ακόμα και μιας σοπράνο.
Οι καστράτοι του Βυζαντίου
Στο Βυζάντιο οι καστράτοι εισήχθησαν πιθανά την εποχή του Αρκαδίου, του οποίου ο αρχιχορωδός ήταν ο ίδιος ευνούχος, και παρέμειναν μέχρι τουλάχιστον την Άλωση του 1204. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Καστράτοι έψελναν το Αλληλούια).
Στους επόμενους τρεις αιώνες δεν υπάρχουν ίχνη του φαινομένου, αν και πιστεύεται ότι είχε ευρεία εφαρμογή στην αραβοκρατούμενη Ισπανία.
Ο τελευταίος γνωστός καστράτος ήταν ο ιταλός Alessandro Moreschi
(αρχιχορωδός της Cappella Sistina), η φωνή του οποίου ηχογραφήθηκε το 1902.
Alessandro Moreschi, Castrato, Ave Maria
Καστράτοι, αστέρια της όπερας
Στην όπερα, αρχικά, τους ανέθεταν δευτερεύοντες ή γυναικείους ρόλους, όμως γύρω στο 1680 ξεκίνησε ο «χρυσός αιώνας» τους. Για εκατό περίπου χρόνια, οι περισσότεροι συνθέτες έγραφαν τους ανδρικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους έχοντας κατά νου τις ικανότητές τους. Παραστάσεις που δεν συμπεριελάμβαναν γνωστούς καστράτους, θεωρούνταν αντιεμπορικές και καταδικασμένες σε αποτυχία.
Μόνο στις δεκαετίες 1720 και 1730, όταν ο κόσμος της όπερας είχε καταληφθεί από υστερία, υπολογίζεται ότι μέχρι και 4.000 αγόρια ηλικίας οκτώ έως δώδεκα ετών ευνουχίζονταν κάθε χρόνο μόνο στην Ιταλία. Κάποιοι απ' αυτούς ήταν γόνοι πλούσιων οικογενειών που ήθελαν να κάνουν μεγάλη καριέρα, αλλά οι περισσότεροι προέρχονταν από φτωχές τάξεις και ευνουχίζονταν με πρωτοβουλία των γονέων τους, με το όνειρο ότι θα ξέφευγαν από την ένδεια. Από οικογένειες με δέκα-δώδεκα παιδιά, ένα θυσιαζόταν με την ελπίδα να κάνει καριέρα και να σώσει και τους υπόλοιπους από την εξαθλίωση.
Η συντριπτική πλειοψηφία από αυτούς έμεινε στην αφάνεια, αρκούμενη ─στην καλύτερη των περιπτώσεων─ σε κάποιες συμμετοχές σε χορωδίες. Η επαγγελματική αποτυχία σήμαινε και κοινωνική περιθωριοποίηση. Οι λίγοι όμως που ξεχώρισαν, έγιναν διάσημοι σε πολλά μέρη της Δυτικής Ευρώπης προκαλώντας ντελίριο στις εμφανίσεις τους και κερδίζοντας τεράστια για την εποχή τους ποσά.
Το φαινόμενο με τις φωνές των καστράτων δεν ήταν διαδεδομένο στην προτεσταντική Γερμανία. Οι περισσότεροι το έβρισκαν κακόγουστο και απωθητικό και θεωρούσαν πως κανείς δεν θα το έκανε επί λουθηρανικών εδαφών.
Ο Farinelli, ένας από τους πιο διάσημους καστράτους του μπαρόκ.Ένας από τους μεγαλύτερους καστράτους αστέρες του 18ου αιώνα ήταν ο ιταλός Carlo Maria Michelangelo Nicola Broschi. Το καλλιτεχνικό του όνομα ήταν Farinelli. Το όνομά του έγινε θρύλος τόσο για την έκταση της φωνής του που έφτανε τις τρεισήμισι οκτάβες, όσο και για την ανδρόγυνη ομορφιά του.
Αν τότε υπήρχαν ντισκοτέκ, οι άνθρωποι θα γέμιζαν τις πίστες τους.
Αυτοί οι τραγουδιστές ήταν οι ποπ σταρς της εποχής τους.
Εκείνη την εποχή συνάρπαζαν το κοινό τους με το συνδυασμό της δύναμης μιας ενήλικης ανδρικής φωνής
και τις υψηλές νότες της γυναικείας.
Emmanuelle Haïm, σοπράνο και μαέστρος.
Σήμερα, οι άντρες τραγουδούν υψηλές νότες πέρα από το σύνηθες εύρος, όπως ο κόντρα τενόρος Philippe Jaroussky, που τον συνάρπασαν οι άριες των καστράτων, ειδικά εκείνες που κάποτε τραγούδησε ο Farinelli:
Από τις άριες του Farinelli που θα ήθελα να τραγουδήσω, θα πρέπει να απορρίψω κάποιες από την αρχή.
Kατ΄ εμέ, προχωρούν πολύ παραπέρα από το ανθρωπίνως εφικτό.
Philippe Jaroussky, κόντρα τενόρος.
Πώς γινόταν ο ευνουχισμός
Ο ευνουχισμός γινόταν με πολύ πρωτόγονα μέσα και συνήθως τον εκτελούσε ο κουρέας του χωριού κι όχι κάποιος γιατρός. Η μέθοδος δεν διέφερε πολύ από αυτή που χρησιμοποιούσαν στα άλογα.
Έδεναν τα αγόρια και χωρίς κανενός είδους αναισθητικό χρησιμοποιούσαν ένα σουγιά για να ανοίξουν το σάκο και να αφαιρέσουν τους όρχεις. Φαντασθείτε, όπως ανοίγετε με ένα σουγιά ένα καρύδι κι αφαιρείτε το περιεχόμενο, έτσι αφαιρούσαν τους όρχεις των αγοριών. Έκλειναν μετά το σάκο και καυτηρίαζαν την πληγή.
Όπως όταν ανοίγετε ένα καρύδι με σουγιά και αφαιρείτε το περιεχόμενο, έτσι γινόταν κι ο ευνουχισμός των αγοριών.Οι καστράτοι του Handel
Τον 18ο αιώνα, το σίγουρο στοίχημα ήταν ο Handel, ένα «καθαρόαιμο», που κατάφερνε ό,τι έβαζε στο μυαλό του. Ήθελε να γίνει ο βασιλιάς της όπερας στην Αγγλία και κατάφερε να κάνει τους άγγλους να λατρέψουν την όπερα. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Από το μπαρόκ, στο Champions League).
Η όπερα «Ο Ιούλιος Καίσαρας στην Αίγυπτο», μια από τις τριάντα που ο Handel συνέθεσε στο Λονδίνο, έγινε μεγάλη επιτυχία. Οι αριστοκράτες της πόλης λάτρεψαν τη μουσική της, την κλασική πλοκή της, ακόμα και τα ιταλικά, παρόλο που δεν μπορούσαν να καταλάβουν τίποτα. Κυρίως όμως, ξετρελάθηκαν με τους καστράτους.
Ο ευνουχισμός έδινε στους καστράτους καλύτερη αναπνοή και μικρότερες φωνητικές χορδές.Μπορούσαν να πάρουν καλύτερη αναπνοή ακόμα και από μια γυναίκα. Αυτή ήταν η μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε μια σοπράνο κι έναν καστράτο.
Στην παραπάνω καρικατούρα εικονίζονται δύο καστράτοι σε σκηνή από όπερα του Handel.
Σαν τους σταρς
της σημερινής showbiz
Στο ξενοδοχείο Portobello του Λονδίνου, ένα από τα ξενοδοχεία των διάσημων εδώ και τριάντα χρόνια, έχουν μείνει τραγουδιστές, όπως ο George Michael, η Tina Turner, ο Alice Cooper που είχε τον κατοικίδιο βόα του μέσα στο μπάνιο και πιο πρόσφατα ο Johnny Depp και η Kate Moss, που γέμιζαν την μπανιέρα με σαμπάνια για να χαλαρώνουν.
Portobello στο Λονδίνο. Το ξενοδοχείο των διάσημων σταρς.Αν αυτό το ξενοδοχείο υπήρχε πριν από τρακόσια χρόνια, θα ήταν γεμάτο από καστράτους, γιατί τον 18ο αιώνα, οι καστράτοι ήταν σαν τους σημερινούς σταρς του Χόλιγουντ. Ήταν πλούσιοι, διάσημοι και, μερικές φορές, αλαζόνες και φαντασμένοι.
Οι ιστορίες των καστράτων θα μπορούσαν να γεμίσουν σελίδες και σελίδες των κουτσομπολίστικων περιοδικών.
Για παράδειγμα, ο Caffarelli. Ήταν είδωλο για τον κόσμο, πλούσιος και διάσημος και πάντα έβαζε έναν όρο: Απαιτούσε να ανεβαίνει στη σκηνή πάνω σε άλογο ανεξάρτητα από το θέμα της όπερας.
Ο Senesino, αγαπημένος του Handel, είχε ύψος 1,80 μ. και διέθετε εκρηκτική προσωπικότητα.
Ο Marchesi ήθελε πάντα να εμφανίζεται με ασπίδα, λόγχη και περικεφαλαία με κόκκινα και λευκά φτερά.
Παράλληλα, διαδιδόταν ανάμεσα στις κυρίες της υψηλής κοινωνίας, ότι οι καστράτοι ήταν φλογεροί εραστές, μια φήμη που οφειλόταν περισσότερο στη διασημότητά τους, παρά στις πραγματικές σεξουαλικές τους ικανότητες. Ίσως κάποιες γυναίκες να τους προτιμούσαν, επειδή με αυτούς δεν είχαν το φόβο να μείνουν έγκυες. Τους προτιμούσαν βέβαια, και ορισμένοι άντρες.
Για όλους τους καστράτους ίσχυαν αυτά, εκτός από τον Tenducci, ο οποίος ήταν γνωστός ως ο τραγουδιστής με τους τρεις όρχεις. Παντρεύτηκε και, μολονότι ευνουχισμένος, απέκτησε γιο. Προς έκπληξη όλων, καυχιόταν ότι είχε έναν κρυμμένο τρίτο όρχι.
Όμως, ο μεγαλύτερος καστράτος όλων των εποχών, όπως είπαμε, ήταν ο Farinelli. Όπου εμφανιζόταν, θριάμβευε. Στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια μιας παράστασης, μια γυναίκα φώναξε: «Ένας θεός, ένας Farinelli!».
Τελείωσε την καριέρα του στην αυλή της βασίλισσας της Ισπανίας, που τον προσέλαβε για να τραγουδά την ίδια άρια κάθε βράδυ στον Φίλιππο Β΄, πριν κοιμηθεί. Τα κατάφερε και, προφανώς, είχε καλές σχέσεις με τους βασιλείς.
Κόντρα τενόροι:
Οι σημερινοί «καστράτοι»
Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα και δεν υπάρχουν καστράτοι πια, αλλά υπάρχουν οι κόντρα τενόροι. Η φωνή των καστράτων ήταν κάτι μεταξύ της φωνής παιδιού, γυναίκας και κόντρα τενόρου.
Η φωνή μου μοιάζει πιο πολύ με αυτή των καστράτων όταν τραγουδάω πολύ υψηλές νότες.
Κι αυτό, γιατί χρησιμοποιώ τον ίδιο μηχανισμό. Τη φωνή και το κεφάλι μου.
Philippe Jaroussky, κόντρα τενόρος.
Επίλογος
Η ιστορία των καστράτων είναι συναρπαστική.
Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε ότι υπήρχε μια εποχή, που για χάρη της τέχνης, για χάρη της μουσικής θυσιάσαμε χιλιάδες παιδιά;
Πως μπορέσαμε να στερήσουμε από κάποιον τη σωματική ακεραιότητα του;
Είναι κάτι, που σήμερα δεν μπορούμε ούτε καν να το φανταστούμε.
Πηγή
Σε ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια του μπαρόκ, γονείς απελπισμένοι από τη φτώχεια ευνούχιζαν τους γιους τους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Eκκλησία απαγόρευε τις γυναικείες φωνές στις θολωτές αίθουσές της, αλλά απαιτούσε αγγελικές φωνές με τρομερό όγκο πνευμόνων, που θα ανέβαζαν τους πιστούς στους ουρανούς.
Στην Ιταλία, χιλιάδες νεαρά αγόρια πέθαιναν για χάρη της ομορφιάς της μουσικής ή έγιναν σούπερσταρς στις παγκόσμιες όπερες.
Οι πρώτοι καστράτοι
Στα μέσα του 16ου αιώνα ξεκίνησαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη οι πρώτοι καστράτοι προκαλώντας αμηχανία, που γρήγορα έγινε θαυμασμός. Πρόγονοί τους υπήρξαν οι ευνούχοι των μεσαιωνικών βασιλικών αυλών.
Το 1589 ο Πάπας Σίξτος Ε΄, τους ενέταξε στη χορωδία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, αναδιοργανώνοντάς την ειδικά για χάρη τους.
Σύντομα, οι καστράτοι υπερκέρασαν τα αγόρια, των οποίων οι φωνές «έσπαγαν» κατά την εφηβεία.