ΙΣΛΑΜ και ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ

Μπορεί και πια να είναι η σχέση ισλάμ και αναρχισμού; Αυτή την σχέση διαπραγματεύεται το βιβλίο  «Ισλάμ και Αναρχισμός» του συγγραφέαAbdennur Prado(Αμπντενούρ Πράδο) από τις εκδόσεις «ισνάφι»

εισαγωγή

Ο Ισλαμισμός στις δυτικές χώρες έχει ταυτιστεί με την καθυστέρηση, με τον συντηρητισμό, με την Αλ Κάιντα και τους ισλαφασιστές του ισλαμικού κράτους που ξεπήδησε στα ερείπια των κρατικών υποστάσεων του Ιράκ και της Συρίας, με την βοήθεια και των ιμπεριαλιστών που τις γκρέμισαν, για να «παίζουν» ελεύθερα. Ή  κατασκευασμένη εικόνα που έχει διαμορφωθεί στα μάτια της δυτικής κοινής γνώμης για το Ισλάμ, έχει σε ένα βαθμό τα δίκια της, καθώς οι κυρίαρχες αντιλήψεις του Ισλάμ α) βρίσκονται σε ανταγωνισμό με την χριστιανικές αντιλήψεις β) βρίσκονται σε σύγκρουση με το διαφωτιστικό πρότυπο των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων.    

ένας απατηλός ήλιος μεταξά οπίου και διαμαρτυρίας  

Από την άλλη πλευρά η εικόνα των μουσουλμάνων για το δυτικό κόσμο δεν είναι καλύτερη, τόσο γιατί κυριαρχεί ένας άθεος υλικός πολιτισμός, που σχετικοποιεί κάθε ανθρώπινη αξία. Όσο και γιατί και όχι άδικα, ο χριστιανισμός, η αποικιοκρατία και ο ιμπεριαλισμός ταυτίζονται.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τμήματα των μεταναστευτικών ρευμάτων που βρίσκονται στις μητροπόλεις, καθώς και οι  νεαροί που προέρχονται από τις πρώην αποικιοκρατούμενες χώρες, ζώντας στο περιθώριο των κοινωνιών, να βρίσκουν νόημα ύπαρξης και στράτευσης στα σουνίτικα φονταμεταλιστικά ρεύματα, δημιουργώντας τους «στρατούς» της Αλ Κάιντα και του ισλαμικού κράτους.

Ένα φαινόμενο όχι εντελώς νέο, καθώς και στο παρελθόν και μάλιστα στην καρδιά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, λούμπεν εργατικά στρώματα, κυρίως αφροαμερικάνικα, στρατεύτηκαν στο «έθνος του ισλάμ» και στο κίνημα του Μάλκομ X, που ήρθε σε επαφή και με τμήματα της συγκρουσιακής Αμερικάνικης άκρας αριστεράς.

Ενώ στην νότιο Αμερική δημιουργήθηκε το φαινόμενο της χριστιανικής  «θεολογίας της απελευθέρωσης», με τους χριστιανούς παπάδες να πολεμάνε κρατώντας στο ένα χέρι το ευαγγέλιο και στο άλλο χέρι το ak47.

Φαινόμενα που αποδεικνύουν πως ο άνθρωπος και οι κοινωνία φτιάχνουν την θρησκεία και όχι το αντίθετο, όπως πιστεύουν οι θεολόγοι και  οι παπάδες.  Αποτελώντας η θρησκεία μια διαμαρτυρία, ένας στεναγμός του καταπιεσμένου ανθρώπου,  απέναντι σε ένα άκαρδο κόσμο. Μια διαμαρτυρία που καταλήγει να είναι ένας απατηλός ήλιος, ένα όπιο για να μαλακώσει το βάρος των αλυσίδων που κουβαλά ο άνθρωπος ή σε κάποιες περιπτώσεις,  αυτή η διαμαρτυρία μετατρέπεται σε στοιχείο μιας επαναστατικής διαδικασίας, που πετάει τις αλυσίδες , για να χαρούμε το άνθος που σκεπάζει τις αλυσίδες[1].

Ο ισλαμισμός ως μυστικιστικός αναρχισμός

Ακολουθώντας την παραπάνω θέση έπεσε στα χέρια μου ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτότυπο βιβλίο από τις εκδόσεις «ισνάφι», του φίλου Παναγιώτη Βαδαλούκα, με ελληνικό τίτλο: «Ισλάμ και Αναρχισμός» του συγγραφέα Abdennur Prado(Αμπντενούρ Πράδο), ενός Ισπανού αναρχικού μουσουλμάνου που ακολουθεί μια ελευθεριακή και αντιαποικιοκρατική προσέγγιση στο Κοράνι.

Ο Ισπανικός τίτλος του βιβλίου έχει ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον, δίνοντας την ουσία του περιγράμματος  της σκέψης του συγγραφέα.  Ο τίτλος είναι: «Το Ισλάμ ως μυστικιστικός αναρχισμός».  Η σκέψη του συγγραφέα μας οδηγεί σε τρεις λέξεις, σε τρεις έννοιες που για αυτόν μάλλον είναι δύσκολο να προσδιορισθούν και να αναλυθούν επ’  ακριβώς. Μιλώντας σε τρεις έννοιες που έχουν μια ενδεχομενικότητα που όταν πραγματώνονται χάνονται, αλλά  μένουν μέσα μας- όπως λέει και ο συγγραφέας- «ως υποβόσκουσα πιθανότητα ατομικής και συλλογικής πραγμάτωσης, πέρα από τις μεγάλες δομές εξουσίας που υποδουλώνουν τον άνθρωπο. Μια πνευματικότητα πέρα από το θρησκευτικό κατεστημένο. Μια από κοινού ζωή πέρα από το κεφάλαιο και το κράτος. Μια πνευματική και κοινοτική αντίληψη βασισμένη στην άμεση σχέση, χωρίς διαμεσολαβητές, μεταξύ του ανθρώπου, της μοναδικής αλήθειας και της υπόλοιπης δημιουργίας. Μια ανοικτή κοινότητα με μοναδικό σκοπό την ένωση όλων των δημιουργημάτων στο Αλλάχ, βασικό δημιουργό και κινητήρια δύναμη της ύπαρξης »[2].

Ο συγγραφέας με το που ανοίγουμε το βιβλίο,  μας εισάγει με το τι  θέλει να μας πει. Με το πως βλέπει την σχέση Ισλάμ, αναρχίας, μυστικισμού/ πνευματικότητας. Ακολουθώντας την Αριστοτελική παράδοση της σχέσης δύναμη/ ενέργεια, μάλλον μιλάει για ένα δυνάμει που χάνεται όταν πραγματώνεται, μένοντας δυνάμει, μια ίσως απριόρι καντιανή αρχή, που όμως μας στρατεύει σε μια κοινότητα αλήθειας, πέρα από το κράτος, σε ενότητα με την φύση, την δημιουργία και την πραγματικότητα.

Η πραγματικότητα για τον συγγραφέα δεν είναι άλλη από το Ισλάμ και για αυτό το λόγο η υποταγή στην πραγματικότητα, η υποταγή στο ισλάμ, δεν είναι υποταγή στην εξουσία, καθώς η τελευταία δεν είναι η πραγματικότητα, μα ένα σύνολο δομών και σχέσεων, που θεωρούν πως βρίσκονται πάνω από την πραγματικότητα.

Η πραγματικότητα και η υποταγή στην πραγματικότητα είναι η πραγματικότητα της αποκάλυψης του θεού στον Μωάμεθ, όπως περιγράφεται  στο Κοράνι και στην Σούνα και όχι στις μετέπειτα ιστορικές εκφράσεις του Ισλάμ, δια των χαλιφάτων των Ομευαδών, των Αββασιδών, των Οθωμανών ή τα σύγχρονα ισλαμικά κράτη. Μια θέση που συγγραφέα που σχετίζεται τόσο με την αναρχική/ ελευθεριακή του αντίληψη, όσο και με αυτό που είπαμε πιο πάνω για το Αριστοτελικό δυνάμει/ ενεργεί.

Από την πλευρά, αυτή η θέση τον οδηγεί σε μια  φονταμεταλιστική στάση- θεμελιωτική δηλαδή- στάση, μόνο που σε αντίθεση με τα σύγχρονα συντηρητικά σουνίτικα φονταμεταλιστικά ρεύματα, αυτός σε αυτή την επιστροφή στις ρίζες, βλέπει ένα ελευθεριακό, μυστικιστικό μήνυμα και νόημα.

Μένει στην πρωταρχική κοινότητα της αποκάλυψης του Αλλάχ στο Μωάμεθ για να αποδείξει πως Αλλάχ, η κοινότητα του και το κράτος  είναι πράγματα ασυμβίβαστα. Γράφει χαρακτηριστικά: «Άλλο πράγμα είναι το Ισλάμ, έτσι όπως βιώθηκε και έγινε πράξη στην προφητική κοινωνία της Μεδίνας στην οποία δεν υπήρχαν ούτε κληρικοί, ούτε μουλάδες, ούτε ουλεμάδες, ούτε δικαστήρια, ούτε κωδικοποιημένοι νόμοι ….και άλλο πράγμα είναι οι κωδικοποιημένοι θρησκεία και οι θεσμοί που εμφανίστηκαν μεταγενέστερα, μέσα από διεργασίες που υπόκεινται στην επιρροή της εξουσίας και τους καθοριστικούς παράγοντες της κάθε εποχής»[3]

Ας μείνουμε λίγο σε αυτές τις θέσεις. Δεν έχω την γνώση να αμφισβητήσω τα λεγόμενα του συγγραφέα για την αντικειμενικά αναρχική κοινότητα της Μεδίνας. Και ως ένα σημείο αυτή η εικόνα μου φαίνεται σε μεγάλο βαθμό μια λογική εικόνα, γνωρίζοντας λίγο καλύτερα τα αντίστοιχα φαινόμενα στο χριστιανικό κόσμο.

Και στην εποχή που γεννιούνταν ο Χριστιανισμός, και προτού μετατραπεί σε μια κρατική θρησκεία της ύστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι ποικίλες χριστιανικές και γνωστικές αιρέσεις, είχαν  αντίστοιχα αντινομικά, αναρχικά και αναρχοκομμουνιστικά χαρακτηριστικά . Το ίδιο συμβαίνει και με την περίπτωση των ύστερων αιρέσεων που βρίσκονταν σε σύγκρουση με την κυρίαρχη εκκλησία ή τις αυτοκρατορίες και τα κράτη.

Επίσης, ας μου επιτραπεί ακόμη ένα σχόλιο. Ο συγγραφέας αποδέχεται ως πραγματική την εικόνα της αποκάλυψης του Αλλάχ στο Μωάμεθ, ως δημιουργό της πρωταρχικής ισλαμικής κοινότητας. Μια θέση που έρχεται σε αντίθεση με την παραπάνω θέση μου πως ο άνθρωπος και η κοινωνία φτιάχνουν  την θρησκεία και όχι το αντίθετο. Για τον συγγραφέα ο θεός που είναι κατ αυτόν το  άλλο όνομα της πραγματικότητας, αποκαλύπτεται στον άνθρωπο. Φυσικά ο ίδιος μένει μόνο σ αυτό το στάδιο  της προφητικής αποκάλυψης και όχι στα ιστορικά μορφώματα που συνδέθηκαν με τις ποικίλες κρατικές μορφές, κρατώντας ζωντανό τον αναρχισμό του.

Ένα αναρχισμό που για αυτόν είναι ένας τρόπος ζωής βαθιά ηθικός, ενσωματωμένος σε μια κοινότητα ανθρώπων και φύσης. Μια ηθική ασκητική που «επαινεί το απλό και το απλό και περιφρονεί το πολυτελές και το περιττό. Ο αναρχικός ψάχνει το αυθεντικό και απομακρύνεται από οτιδήποτε αποκτηνώνει τον άνθρωπο»[4].  Μια ηθική θα έλεγα στωική και επειδή δεν αρνείται την λελογισμένη ηδονή, μια επικούρεια ηθική. Ένας αναρχισμός που  δεν έχει σχέση με τα ρεύματα του μηδενισμού ή της άκρατης ελευθεριότητας, αποδεχόμενος ένα εσωτερικό τρόπο ελέγχου και δικαιοσύνης, εσωτερικού, τόσο μέσα μας, όσο και στα πλαίσια της κοινότητας. Από αυτή την οπτική ο πρίγκιπας Κρόποτκιν και όχι ο συγκρουσιακός Μπακούνιν βρίσκεται πιο κοντά στο μοντέλο της σκέψης του συγγραφέα.

Η κριτική του Μπακούνιν

Ασκείται  σε αυτό το βιβλίο μια κριτική στο Μπακούνιν για το πώς βλέπει την θρησκεία στο περίφημο βιβλίο του «θεός και κράτος». Ο Μπακούνιν πιστεύει πως ο άνθρωπος, μεταβιβάζοντας την εξουσία σε αυτό τον απατηλό ήλιο που τον ονομάζει θεό, μετατρέπει τον άνθρωπο σε σκλάβο του θεού. Ως σκλάβοι του θεού είναι και σκλάβοι της εκκλησίας και του κράτους που είναι οι εκπρόσωποι του θεού επι γης.

Ο συγγραφέας συμφωνεί με αυτή την άποψη, στο βαθμό που εκκλησία και κράτος ταυτίζονται. Μόνο που θεωρεί πως «δε θεωρούμε πως μπορεί να προεκταθεί σε όλες τις μορφές πνευματικότητας, και ακόμα λιγότερο στο Ισλάμ έτσι όπως διδάχθηκε από τον προφήτη Μωάμεθ. Πράγματι η κριτική αυτή παύει να έχει νόημα από τη στιγμή που μια θρησκεία αρνείται ρητά οποιαδήποτε δυνατότητα αναπαράστασης του θεού στην Γη, οποιοδήποτε θεσμοθέτηση, οποιοδήποτε τρόπο πολιτικής κυριαρχίας που να θεμελιώνεται πάνω στην θρησκεία»[5]. Δεν μπορεί να αφορά λέει ο συγγραφέας,  πάρα μόνο τον Χριστιανισμό και όχι την ισλαμική θεώρηση που στο επίκεντρο βρίσκεται «η ιδέα της tawhid , η ιδέα της μοναδικότητας». [6]   Μια θεώρηση που μας βρίσκει ενωμένους με τα άλλα τα πλάσματα, όπως και με το Αλλάχ, που δημιουργεί τον κόσμο διαρκώς. Πιστεύει ο συγγραφέας πως  ο  Μπακούνιν  προβάλλει την αρνητική του άποψη για τον χριστιανισμό  επάνω σε όλες τις θρησκείες, με τον προσωπικό θεό που σκλαβώνει τον άνθρωπο, τις εκκλησίες του και την ιεραρχία του.

Δίχως να υπερασπίζομαι τον Μπακούνιν ή να ταυτίζομαι με την κριτική του συγγραφέα ας μου επιτραπεί να κάνω κάποια σχόλια. Καταρχήν ως υπόθεση εργασίας ας δεχτούμε την διαφοροποίηση ισλάμ και χριστιανισμού. Όχι πως δεν υπάρχει, άλλα ας την δεχτούμε σε σχέση με την κριτική του Μπακούνιν και την απάντηση του συγγραφέα. Ο Μπακούνιν κάνει μια κριτική σε μια πραγματική θρησκεία, ενώ ο συγγραφέας υπερασπίζεται μια δική του- όχι μόνο προσωπική- εκδοχή του ισλαμικού δόγματος, που δεν χωρούν εξουσίες, πάρα μόνο η ένωση του ανθρώπου με την πραγματικότητά, και την μοναδικότητα.  Με τον πάσης φύσεως διαχωρισμό και εξωτερίκευση να είναι αλλοτρίωση και ειδωλολατρία. Πρόκειται για νεοπλατωνικής υφής  άποψη που δεν εμπιστεύεται καθόλου τον άνθρωπο, ενοποιώντας τον σε μια μυστικιστική καθολικότητα, και με την οποία διαφωνώ, γιατί εν τέλει ακυρώνει την μοναδικότητα και τις υπαρκτικές της δυνατότητες.

Η πραγματικές εκφράσεις της ισλαμικής θεώρησης, οι ιστορικές εκφράσεις του ισλάμ, έχουν και ιμάμηδες και ουλεμάδες, και ισλαμικά δικαστήρια και μια απίστευτη σκλαβιά του ανθρώπου στην θρησκεία που είτε υπηρετεί ένα κράτος, είτε χειρότερα ταυτίζεται με ένα κράτος. Κάτω από αυτή την οπτική η κριτική του Μπακούνιν ταιριάζει γάντι και στην περίπτωση των Σαουδαραβών ουαχαμπιτών, στην περίπτωση του Ιράν, του Αφγανιστάν ή του ισλαμικού κράτους.

Από την ίδια οπτική,  υπήρχαν εξίσου  αντίστοιχες ιδεατές ιδέες  και στον χριστιανισμό, που δεν οδηγούσαν σε μια σκλαβιά του ανθρώπου στο θεό. Από πού να ξεκινήσουμε και που να τελειώσουμε. Από τους αναβαπτιστές που μεσσιανικά έβλεπαν ένα θεό επαναστάτη,  που θα ηγηθεί της γήινης επανάστασης τους(Γνωρίζω πως ο συγγραφέας αρνείται την έννοια της μεσσιανικής ουτοπίας[7],  υπερασπιζόμενος ο μουσουλμάνος την μοναδική πραγματικότητα που για αυτόν υπάρχει, το ισλάμ. Της αποκάλυψης ως ελπίδα, ως δράσης και ως αντίστασης.  Θυμίζοντας σε μεγάλο βαθμό και όχι τυχαία, γνωστικές αντιλήψεις που απέρριπταν την πραγματικότητα ως δημιούργημα ενός κακού θεού, υπερασπιζόμενο την δική τους πραγματικότητα. Κτίζοντας εδώ και τώρα την δική του πραγματικότητα. Οι γνωστικιστικές αιρέσεις, διωκόμενες από την κυρίαρχη εκκλησία έγιναν οι καλύτεροι αγωγοί της διασποράς και της οικουμενικοποίησης του ισλαμισμού. )

Από την θεολογία της απελευθέρωσης που η εκκλησία, είναι η εκκλησία των φτωχών που αγωνίζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και για την απελευθέρωση από  την αμαρτία. Από την αντίληψη του ορθόδοξου χριστιανικού δόγματος που αρνείται την  έννοια της τιμωρίας, θεωρώντας την αμαρτία ως αστοχία;  Με την τριαδικότητα να μην έχει μια ιεραρχία, Πατήρ, υιός και άγιο πνεύμα, και από κάτω ως υποτακτικός ο άνθρωπος. Αλλά μια ισότητα, ενότητα και μοναδικότητα, με  την σταύρωση να εξασφαλίζει την απριόρι  θέωση του ανθρώπου. Όχι σκλάβος του θεού, μα θεός ο ίδιος.

Προσοχή, δεν αποδέχομαι τις παραπάνω θεωρήσεις, μα επισημαίνω πως σε επίπεδο θεολογίας και στο χριστιανισμό μπορούμε να συναντήσουμε αντιλήψεις που απαντάνε στην άποψη , «ο άνθρωπος είναι σκλάβος του θεού».  Από αυτήν την οπτική όσο δικαιούται να βιώνει τον μυστικιστικό του αναρχισμό ο συγγραφέας, το έχει ένας αναρχοχριστιανός στο «Άγιο όρος» ή ένας ελευθεριακός οπαδός των 12 εθνικών θεών. Δηλαδή μου είναι αδιανόητο να μην αποδεχθώ έναν πλουραλισμό δρόμων σε σχέση με την πίστη, ελπίζω και εύχομαι να το πιστεύει και ο συμπαθής αναρχικός συγγραφέας.

«Δούλος του Αλλάχ» 

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να μείνω λίγο παραπάνω στο πως ο συγγραφέας αναλύει την άποψη «ο άνθρωπος στην φυσική του κατάσταση είναι δούλος του Αλλάχ»[8]. Για τον συγγραφέα- και δεν έχουμε ούτε την γνώση, ούτε το λόγο να διαφωνήσουμε- πρόκειται για ένα ζήτημα κοσμολογικό και όχι πολιτικό. Αν βέβαια μέναμε την αντίληψη, πως ο άνθρωπος κάνει την  θρησκεία και όχι το αντίθετο, μάλλον θα ήταν ένα ζήτημα βαθιά πολιτικό. Αλλά ας ακολουθήσουμε την αντίληψη του  συγγραφέα :  «πρόκειται για μια οργανική σύνδεση του κάθε δημιουργήματος με το Παν, μια ενδογενή σύνδεση…Είναι το ίδιο Ναι στο οποίο συνίσταται η ζωή. Κάθε ζωή δεν είναι παρά μια ενστικτώδης, εσωτερική και έμφυτη επιβεβαίωση της επιθυμίας για ζωή. Αυτός ακατάληπτος σύνδεσμος που ενώνει τον Δημιουργό με τα δημιουργήματα του . Όλα τα δημιουργήματα είναι δούλοι του Αλλάχ λόγω του ότι εξυπηρετούν μια ζωτική ανάγκη που τα υπερβαίνει.»[9]. Από αυτή την οπτική, το δημιούργημα δεν μπορεί πάρα να παραδίνεται στο Δημιουργό, δεν μπορεί πάρα να παραδίδεται στην Δημιουργία[10] .

Ας ξανακάνουμε κάποια σχόλια: Από μια πρώτη ματιά διαφαίνονταν μια πανθεϊστική μονιστική οπτική, στην οποία όμως, ούτε κοσμολογικά, ούτε υπερβατικά, ούτε μεταφυσικά χωράει η διάκριση δημιουργού- δημιουργήματος, πάρα μόνο η διάκριση της καθολικότητας και του κατηγορήματος, ενοποιημένα σε μια εμμενή κλίμακα. Κατά συνέπεια οι έννοιες κύριος- δούλος δεν μπορεί να υπάρχουν. Σε μια δεύτερη ματιά έχουμε Μπερξονικά, μια ενστικτώδης ορμή  για ζωή που επικοινωνεί με μια αρχή, με ένα άφατο δημιουργό, με μια μυστική αλλά και διαρκώς ρέουσα πραγματικότητα. Αυτή λοιπόν η ενότητα του δημιουργήματος με τον δημιουργό, είναι η δουλεία του δημιουργήματος, αλλά και η φυσική του ελευθερία.

Γιατί όμως αυτή η ένωση του μερικού με το γενικού, να εμφανίζεται με την λέξη δουλεία; Η δουλεία, ο δούλος συσχετίζεται με δομές εξουσίας και κυριότητας με κάποιον κύριο, με κάποιον αφέντη. Είτε διαλεκτικά, είτε καθαρά υλικά και εξουσιαστικά, κάποιος διατάζει και κάποιος εκτελεί, γιατί λοιπόν το κοράνι ή το ευαγγέλιο χρησιμοποιηθεί αυτή την λέξη; Μάλλον γιατί αναγνωρίζεται μια αρχή, που είτε από αγάπη, είτε από μέριμνα.., είτε για οποιοδήποτε άλλο λόγο, δημιούργησε τον κόσμο. Τα δημιουργήματα του βρίσκονται μια βαθμίδα κάτω- μόνο ο χριστιανισμός δια της σταύρωσης τα έβαλε στο θρόνο της θέωσης- και επειδή βρίσκονται από κάτω, είτε από φόβο, είτε από έλεος, είτε από αγάπη, νιώθουν και είναι δούλοι το Κυρίου.

Το δυστύχημα είναι πως οι άνθρωποι είτε φοβούνται, είτε αρνούνται να γίνουν αφέντες του εαυτού του. Μπορεί σε κάποια βάση να σκότωσαν τον θεό, όπως μας λέει ο Νίτσε, αλλά συνέχισαν να παραμένουν δούλοι του. Έτσι είτε τον ειδωλοποίησαν  είτε τον μετουσίωσαν σε κάτι ποιο υλικό. Κράτος, χρήμα, οικογένεια, κοινωνία του θεάματος ή της πραγμοποιήσης και της εικονικής πραγματικότητας. Και αυτός νεκρός και βρικόλακας επέστρεψε με την αρχετυπική του φορεσιά, για να πάρει την εκδίκηση του.

Ο Νίτσε είχε δίκαιο όταν χαρακτήριζε τον Χριστιανισμό -και κατά συνέπεια την επαναστατική, μονοφυσίτικη αίρεση τον μουσουλμανισμό, οποίος  ένωσε όλες τις άλλες αιρέσεις που ήταν υπό διωγμό- ως θρησκεία των δούλων, ως θρησκεία της ηθικής των δούλων. Μπορεί έτσι παράκαιρα να υπερασπίζονταν την θρησκεία των αρίστων της προσωκρατικής αρχαιότητας,  αλλά για τον χριστιανισμό είχε δίκαιο.    Ξεστρατίσαμε, αλλά θεωρούμε πως ο αναρχισμός δεν μπορεί να υπερασπίζεται κάποια αρχή, ούτε καν αν αυτή της άφατης πραγματικότητας-    μοναδικότητας, που νιώθουμε δέος ως ατελή δημιουργήματα του.

umma- κράτος- αναρχία

Δεν μπορούμε να συμφωνήσω σε πολλά με το συγγραφέα, παρόλο που διάβασα με μεγάλη προσοχή το ενδιαφέρον  βιβλίο του, Οι διαφορετικές οπτικές μας δεν μου επιτρέπουν να βρω πολλά κοινά σημεία. Σε ένα όμως μπορώ να συμφωνήσω 100%. Η  έννοια της κοινότητας της umma δεν μπορεί να ταυτιστεί με την έννοια του κράτους και ειδικότερα του εθνικού κράτους. Η umma είναι η κοινότητα των πιστών, το κράτος είναι η κοινότητα των πολιτών και των υπηκόων. Έτσι το ισλάμ υπερβαίνει το κράτος και τον εθνικισμό, γίνεται ένας μαχόμενος διεθνισμός των πιστών. Ταυτόχρονα όμως είναι μια κοινότητα, που αποκλείει κάθε διαφοροποίηση, κάθε απιστία ή κάθε άλλη πίστη και από αυτή την οπτική είναι πολλά βήματα πίσω από τις παγκόσμιες κοινότητες των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών, τις παγκόσμιες κοινότητες των ολοκληρωμένων μοναδικοτήτων. Κοινότητες που η πολυμορφία και η μοναδικότητα κάνουν πιο πλούσια την συλλογικότητα.

Υπάρχουν αυτές οι κοινότητες των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών; Όχι  όπως δεν υπάρχει και το αναρχικό Ισλάμ του συγγραφέα. Ένα αναρχικό Ισλάμ για να υπάρξει,  θα υπάρξει δίπλα σε ένα ορθόδοξο, προτεσταντικό, καθολικό, βουδιστικό και άθεο αναρχισμό.  Μια παγκόσμια απελευθερωμένη αναρχική και κομμουνιστική κοινότητα  δεν θα είναι ούτε μια άθεη κοινότητα, ούτε μια ένθεη κοινότητα. Θα είναι μια διαφωτιστικά και καθολικά ανθρωποκεντρική κοινότητα, που όμως ο ανθρωποκεντρισμός της, δεν θα ζει σε βάρος των άλλων πλασμάτων της φύσης, της γης και του σύμπαντος. Θα ζει σε αρμονία με τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες όλων των πλασμάτων και των όντων της φύσης, της έξω και μέσα φύσης, καθώς και των συμπαντικών κόσμων.

Σε αυτούς τους πολλαπλούς και πληθυντικούς κόσμους,  χωράει κάθε πίστη και κάθε θεός ή θεοί. Γιατί η ίδια η φύση και το ίδιο το σύμπαν, μέσα στην ανοικτότητα και την  χαοτικότητα  του, είναι πλημμυρισμένο με θεϊκή δύναμη, δυναμική και ενέργεια.  Αν την αναγνωρίσουμε, αν την κατανοήσουμε θα μετατραπούμε σε θεοί και θα επιβιώσουμε στον αιώνα τον απάντα, ακόμη και μετά την καταστροφή του ήλιου και της γης.

Προσωπικά αν επέλεγα να πιστέψω σε ένα θεό ή θεούς,  θα ήταν  στην μακαριότητα των θεών του Επίκουρου, που ζουν κάπου στα διάκενα των πολλών κόσμων, αμέριμνοι και αδιάφοροι για εμάς. Ούτε μας έφτιαξαν, ούτε θα μας καταστρέψουν, μόνο εμείς έχουμε την ανάγκη να τους μοιάσουμε στην μακαριότητα τους. Και μπορούμε να το πράξουμε αν νιώσουμε ελεύθεροι από τους φόβους και τις εξουσίες που μας καταδυναστεύουν. Ελεύθεροι να αυτοπραγματωθούμε ως άτομα και ως κοινότητα.

Επίλογος

Το βιβλίο «Ισλάμ και Αναρχισμός»   αξίζει να διαβαστεί, καθώς δίνει μια ιδιαίτερη οπτική στις σχέσεις της  αναρχίας και της θρησκείας του Ισλάμ. Δείχνοντας ένα κόσμο που ξεφεύγει από τα δυτικά στερεότυπα περί ισλαμισμού, περί αγρίων που βιάζουν γυναίκες και παιδιά. Με αυτόν τον τρόπο πολεμάει την ισλαμοφοβία που πάει πακέτο με τον φασισμό,  τον ρατσισμό και τον ιμπεριαλισμό. Αποδεικνύει για μια ακόμη φορά την πολυμορφία και την αμφισημία των θρησκευτικών και πολιτιστικών παραδόσεων  στην σχέση τους και στην αντιπαράθεση τους με την ρέουσα πολιτική κατάσταση και πραγματικότητα.

Ιωάννινα 24/6/15

Δημήτρης Αργυρός

[1] Κ. Μαρξ- Φ. Ενγκελς.  «Για την θρησκεία» κψμ , σελ 68

[2]  « Ισλάμ και αναρχισμός» Σελ 11

[3] Σελ12

[4] Σελ 18

[5] Σελ 29

[6] Σελ 30

[7] Σελ 23

[8] Σε 32

[9] Σελ 32

[10] Σελ 34

Πηγή