Φυλακή Bastoy: Ένα διαφορετικό σωφρονιστικό σύστημα

Ένας κρατούμενος κάνει ηλιοθεραπεία στο μπαλκόνι του σπιτιού του

Στη φυλακή Bastoy στη Νορβηγία οι βαρυποινίτες κρατούμενοι ζουν σε συνθήκες που πολλοί θα ζήλευαν. Οι επικριτές καταγγέλλουν τις πολυτέλειες που παρέχονται στους κρατουμένους, ωστόσο οι υποστηρικτές επικαλούνται τα στατιστικά δεδομένα που δείχνουν το χαμηλότερο ποσοστό υποτροπής στην Ευρώπη.

Όταν κάποιος φτάνει στο νησί Bastoy, που έχει μετατραπεί σε μια τεράστια φυλακή για βαρυποινίτες, συνειδητοποιεί πως ότι γνώριζε για το σωφρονιστικό σύστημα θα πρέπει να το ξεχάσει. 

Το νησί βρίσκεται 46 μίλια νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας της Νορβηγίας, του Όσλο. Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος της Guardian μόλις έφτασε το φέρι στο λιμάνι τον καλωσόρισε ένας κρατούμενος, ο οποίος έχει καταδικαστεί σε φυλάκιση 14 ετών για εμπόριο ναρκωτικών. «Μου χαμογελά και μου δίνει το χέρι. Είμαι ο Peter», γράφει.

Όπως σημειώνει ο Erwin James της Guardian, ο Peter πριν μεταφερθεί στο Bastoy ήταν σε φυλακή υψίστης ασφαλείας για οκτώ χρόνια. «Εδώ θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και θα καταλάβουμε την ευθύνη που έχουμε», σημειώνει ο κρατούμενος.

Η Νορβηγία έχει περίπου 4.000 κρατούμενους. Ο δημοσιογράφος αναφέρει πως στο παρελθόν είχε επισκεφτεί μια ακόμα φυλακή υψίστης ασφαλείας της χώρας στη Skien, 20 χλμ βόρεια του Όσλο. Η εν λόγω φυλακή εξωτερικά έμοιαζε με κάθε άλλη φυλακή, ένα φρούριο όπου μέσα ήταν οι μεγαλύτεροι εγκληματίες της χώρας. Πρόσφατα ένας από τους κρατούμενούς της ήταν και ο Μπρέιβικ,

Όμως στην πραγματικότητα το μόνο που θύμιζε φυλακή ήταν η στέρηση της ελευθερίας των κρατουμένων. Τα κελιά στη Skien  είχαν τηλεοράσεις, υπολογιστές, ιδιωτικές τουαλέτες και μπανιέρες. Το σύστημα της Νορβηγίας προβλέπει υψηλότερη ποινή έως 21 χρόνια. Όσο είναι κρατούμενοι οι βαρυποινίτες συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Ένας από τους καθηγητές σημειώνει πως σε όλες τις φυλακές της Νορβηγίας εφαρμόζεται το ίδιο μοντέλο και όπως υποστηρίζει ίσως να είναι ο λόγος που η χώρα έχει τα χαμηλότερα ποσοστά υποτροπής στην Ευρώπη, κάτω από το 30%. Όπως σημειώνεται στη Guardian το αντίστοιχο ποσοστό της Βρετανίας είναι πάνω από 60%.

Ο Peter εξηγεί πως η ζωή στο Bastoy είναι σαν να ζεις σε ένα χωριό, μια κοινότητα. «Όλοι πρέπει να δουλεύουν για το σύνολο. Έχουμε όμως και ελεύθερο χρόνο για να μπορέσουμε να κάνουμε ότι θέλουμε, όπως να ψαρέψουμε ή να κάνουμε μπάνιο το καλοκαίρι. Γνωρίζουμε πως είμαστε κρατούμενοι αλλά εδώ αισθανόμαστε άνθρωποι», σημειώνει.



Ο Thorbjorn, ένας 58χρονος φύλακας που εργάζεται στο Bastoy για 17 χρόνια, εξηγεί τον τρόπο λειτουργίας της φυλακής. Όπως αναφέρει υπάρχουν συνολικά 70 φύλακες στο νησί των 2,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων εκ των οποίων οι 35 είναι ένστολοι. Η βασική δουλειά τους είναι να μετρούν τους κρατούμενους, μια φορά το πρωί και ακόμα δύο κατά τη διάρκεια της ημέρας, στις 17.00 και στις 23.00, όταν οι κρατούμενοι θα πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Το κάθε σπίτι φιλοξενεί μέχρι έξι άτομα. Κάθε κρατούμενος έχει το δικό του δωμάτιο ενώ η κουζίνα και οι άλλες εγκαταστάσεις είναι κοινόχρηστες. «Στόχος είναι οι κρατούμενοι να συνηθίσουν να ζουν σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές που υπάρχουν έξω από τη φυλακή».

Από τις αρχές παρέχεται μόνο ένα γεύμα την ημέρα στην τραπεζαρία. Κάθε κρατούμενος κερδίζει από την εργασία του περίπου 7 ευρώ την ημέρα, ενώ κάθε μήνα τους δίνεται επίδομα περίπου 80 ευρώ, ώστε να μπορούν να αγοράσουν και να φτιάξουν μόνοι τους το γεύμα τους από το μίνι μάρκετ του νησιού.

Κάθε κρατούμενος στη Νορβηγία, όποιο αδίκημα και αν έχει κάνει, μπορεί να υποβάλλει αίτηση να μεταφερθεί στο Bastoy μόνο κατά τα τελευταία πέντε χρόνια της κράτησής του. Βασικό κριτήριο είναι η αξιολόγηση τους και η επιθυμία τους να επιστρέψουν στην καθημερινή ζωή μακριά από το έγκλημα μετά την αποφυλάκισή τους.

Σύμφωνα με τον Thorbjorn στο νησί οι κρατούμενοι εργάζονται σε φάρμες ή σε καλλιέργειες. «Ένα μεγάλο μέρος της τροφής τους το παράγουν οι ίδιοι», σημειώνει. Επίσης μπορούν να δουλέψουν σε καθαριστήριο ή σε στάβλους, όπου φροντίζουν τα άλογα, τα οποία χρησιμοποιούν για τη μεταφορά προϊόντων, αλλά ακόμα και κατάστημα επισκευής ποδηλάτων. Μπορούν επίσης να δουλέψουν σε εργαστήριο ξυλείας. Η εργασία ξεκινάει από τις 8.30 το πρωί.

Το νησί έχει και τηλεφωνικούς θαλάμους όπου ο κάθε κρατούμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει ελεύθερα, αλλά και ιδιωτικούς χώρους όπου κάθε εβδομάδα δέχονται επισκέπτες. Επίσης υπάρχει μια εκκλησία, ένα σχολείο και βιβλιοθήκη.

Διοικητής της φυλακής είναι ένας ψυχολόγος ο Arne Nilsen. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη φυλακή που διοικεί ως «ένα χώρο για την ανάπτυξη ευθύνης». «Με το να κρατήσεις σε μια φυλακή έναν κρατούμενο για χρόνια και στη συνέχεια να τον απελευθερώσεις δεν έχε καταφέρει τίποτα, καθώς δεν έχει αντιληφθεί την έννοια της ευθύνης για παραγωγή και συμμετοχή σε ένα σύνολο. Το να τον κάνεις επίσης να υποφέρει δεν κερδίζεις κάτι. Η τιμωρία είναι να χάσουν την ελευθερία τους, αλλά αν τους αντιμετωπίσεις σαν ζώα στη φυλακή τότε το πιο πιθανό είναι να συμπεριφερθούν και σαν ζώα στη συνέχεια. Εδώ δίνουμε βάση στον άνθρωπο», αναφέρει.

«Ο δράστης είναι στη φυλακή. Αυτό είναι δικαιοσύνη, δεν είμαι ηλίθιος είμαι ρεαλιστής. Εδώ δείχνουμε σεβασμό στους κρατούμενους. Με αυτόν τον τρόπου μπορούμε να τους διδάξουμε πως να σέβονται τους άλλους, όμως παρακολουθούμε συνέχεια την εξέλιξή τους. Είναι σημαντικό μόλις απελευθερωθούν να έχουν λιγότερες πιθανότητες να διαπράξουν νέα εγκλήματα. Αυτό είναι δικαιοσύνη για την κοινωνία», προσθέτει. Τα ποσοστά υποτροπής των κρατουμένων του Bastoy τον δικαιώνουν. Με 16% είναι το χαμηλότερο της Ευρώπης.

«Σε αντίθεση με όσα λένε το Bastoy δεν είναι στρατόπεδο διακοπών, όπως λένε. Κατά κάποιο τρόπο νιώθω σαν να έχω δει μια εικόνα από το μέλλον, μια φυλακή που έχει σχεδιαστεί για αντιμετωπίσει και όχι να προκαλέσει νέα προβλήματα, να δώσει ελπίδα και όχι απελπισία», σχολιάζει ο δημοσιογράφος της Guardian και καταλήγει:

«Η απαίτηση της κοινωνίας για δικαιοσύνη θα πρέπει να είναι οι κρατούμενοι βγαίνοντας από τη φυλακή να έχουν λιγότερες πιθανότητες να διαπράξουν κάποιο έγκλημα, όπως λέει και ο Nilsen, και να έχουν εφοδιαστεί με τα απαραίτητα ώστε να ζήσουν ως νομοταγείς πολίτες. Χρειάζεται πολύ πολιτικό θάρρος και κοινωνική εμπιστοσύνης για να εξαπλωθεί έξω από τη Νορβηγία η ιδέα του Bastoy. Μέχρι τότε ελπίζω οι αρμόδιο να λάβουν υπόψη τους την επανάσταση για το σωφρονιστικό σύστημα που σημειώνεται σε αυτό το μικρό νησί».